Hitte
Klimaatverandering leidt in Nederland tot meer zomerse en tropische dagen. Dat bleek overduidelijk in de afgelopen zomers. Zo was 2018, volgens het KNMI, de warmste zomer in minimaal drie eeuwen met maar liefst twee hittegolven. Vóór 1975 was een hittegolf een zeldzaam verschijnsel. Sinds de metingen zijn gestart vond meer dan de helft van het aantal hittegolven plaats in de afgelopen 28 jaar. Meer achtergrondinformatie over hitte is op deze pagina te vinden.
Gebruik basisinformatie
De eerste stap in de stresstest is het verkennen van kwetsbaarheden met direct beschikbare, laagdrempelige, publieke informatie. In het kaartverhaal 'Het wordt heter' wordt de mogelijke ontwikkeling van de temperatuur aan de hand van verschillende statistieken toegelicht. Voor hitte wordt daarnaast aanbevolen om:
1a. de kaart met het aantal warme nachten in de Klimaateffectatlas te bekijken.
1b. de kaart met de gevoelstemperatuur in de Klimaateffectatlas te bekijken.
2. ieder gevolg uit de mindmap hitte te overwegen: Speelt dat gevolg hier? Is de blootstelling relevant? Zo ja:
- Waar speelt het?
- Welke factoren beïnvloeden de gevoeligheid voor gevolgen?
- Wat zijn de niet-klimatologische factoren die de omvang van de gevolgen kunnen beïnvloeden (bijv. vergrijzing in een bepaalde wijk)
- Zijn er al maatregelen genomen, of nog niet?
1a. Kaart: hittestress door warme nachten
Een eerste beeld ontstaat door het kaartverhaal 'Warme nachten' te bekijken. Deze kaart geeft inzicht in het aantal warme nachten, nu en in de situatie in 2050 bij sterke klimaatverandering (WH-scenario). Tijdens een warme nacht blijft de luchttemperatuur boven de 20°C. Als het buiten niet afkoelt tot onder de 20°C is het moeilijker om het binnen aangenaam koel te houden en goed te slapen. Dit leidt tot gezondheidsproblemen en een afname van de arbeidsproductiviteit.
1b. Kaart: hittekaart gevoelstemperatuur
Het kaartverhaal 'Hittekaart gevoelstemperatuur' laat de lokale gevoelstemperatuur zien op een extreem hete zomermiddag. De kaart geeft inzicht in de gevoelstemperatuur in het huidige klimaat, en in de situatie in 2050 bij sterke klimaatverandering (WH-scenario). Op sommige plekken, vooral in de stad, kan de gevoelstemperatuur hoog oplopen. Deze kaart kan je helpen om de buitenruimte verkoelend in te richten. De kaart laat zien waar het relatief warmer voelt en op welke plekken in de stad het op zo’n hete middag het minst comfortabel is. In het kaartverhaal vind je ook aanknopingspunten voor ontwerpmaatregelen in de buitenruimte, die helpen tegen hittestress.
2. Mindmap hitte
Extreme hitte heeft een groot aantal gevolgen, bijvoorbeeld voor de gezondheid van mensen, voor de buitenruimte en de leefbaarheid in de stad. Hitte buiten beïnvloedt het comfort in gebouwen. Veel kantoren worden gekoeld, maar veel andere gebouwen waar mensen verblijven worden dat niet. Arbeidsproductiviteit, nachtrust en gezondheid hangen dus samen met de temperatuur van de omgeving. Ook heeft hitte gevolgen voor andere aspecten van de leefomgeving, waaronder infrastructuur, drinkwater en oppervlaktewater. De mindmap geeft een beeld van de gevolgen van hitte.
Download de afbeelding van de mindmap hitte in hoge resolutie (png, 837 kB). De mindmap hitte is ook beschikbaar als interactieve tool via de website Hittebestendigestad.
Uitleg over de tool mindmap hitte
De mindmap helpt bij het in de breedte verkennen van de problemen die door hittestress kunnen optreden in de gebouwde omgeving. Dat zijn er 24 in totaal, verdeeld over vijf thema’s: gezondheid, netwerken, water, leefbaarheid en buitenruimte. Het gebruik van de mindmap ondersteunt gemeenten bij het selecteren van de relevante onderwerpen en bij het voorbereiden van de risicodialoog over hitte.
De mindmap is een interactieve pdf waar de gebruiker op de verschillende thema’s kan klikken en meer informatie kan vinden. Binnen een thema kan vervolgens een probleem worden aangeklikt waarna een factsheet verschijnt over dit onderwerp. In heldere tekst wordt ieder probleem uitgelegd, wordt beschreven op welke manier de basiskaarten het probleem inzichtelijk maken en wordt aangegeven welke aanvullende informatie gebruikt kan worden. Iedere tekst sluit af met mogelijke maatregelen en acties, die het probleem voorkomen of verkleinen. Na het doorlezen van deze informatie kan een gebruiker er voor kiezen het probleem wel of niet te selecteren. Op de mindmap wordt bijgehouden welke problemen zijn geselecteerd.
Het kan zijn dat voor sommige situaties de mindmap niet compleet is en dat er nog andere hitteproblemen van belang zijn. Het is goed om hierbij stil te staan als de mindmap gebruikt wordt. De getoonde gevolgen zijn bovendien niet allemaal met ruimtelijke adaptatie op te lossen. Zorg voor de medemens kan in bepaalde gevallen bijvoorbeeld effectiever zijn. Ook kan uit de risicodialoog naar voren komen dat er gebouwaanpassingen moeten plaatsvinden. De verantwoordelijkheid voor deze aanpassingen ligt dan bij de gebouweigenaren zelf.
Creëer informatie op maat
De hittekaart gevoelstemperatuur uit de Klimaateffectatlas is een landelijke kaart. Deze kaart geeft vaak al een goed beeld van de lokale situatie en kun je bijvoorbeeld gebruiken tijdens de risicodialoog. Is de landelijke hittekaart gevoelstemperatuur toch nog niet gedetailleerd genoeg voor wat je ermee wilt bereiken? Bijvoorbeeld omdat je wilt weten welk effect een maatregel heeft op de gevoelstemperatuur, zoals bomen in een laan? Of omdat je een nieuwe wijk gaat bouwen en je wilt weten welk effect de nieuwe wijk heeft op de gevoelstemperatuur? Dan kun je naast de landelijke hittekaart gevoelstemperatuur een gedetailleerde gevoelstemperatuurkaart laten maken voor dat gebied. Overweeg welke aanvullende informatie de risicodialoog kan ondersteunen en bepaal tot slot welke partijen een rol spelen bij de kwetsbare functies en daarom deel moeten nemen aan de risicodialoog.
Hoe maak je een gedetailleerde gevoelstemperatuurkaart?
Een gedetailleerde gevoelstemperatuurkaart kan helpen bij het nadenken over hoe je de buitenruimte verkoelend kunt inrichten. Voor de stresstesten is er een gestandaardiseerde methode (versie 19-02-2020) (pdf, 15 MB) waarmee je een gedetailleerde gevoelstemperatuurkaart kunt laten maken. Naderhand bleken er enkele aanpassingen nodig te zijn bij bovenstaande methode. Deze staan beschreven in dit validatierapport van de landelijke kaart (pdf, 2.3 MB).
