Landelijke maatlat

De maatlat is nodig om beter voorbereid te zijn op de gevolgen van klimaatverandering. Zo kunnen we ook in de toekomst in een veilige, gezonde én groene omgeving blijven wonen en werken. De maatlat maakt voor nieuwbouw duidelijk hoe klimaatadaptief inrichten en bouwen eruitziet. Daarmee biedt hij houvast voor overheden, woningcorporaties en partijen uit de bouw.

De maatlat is bedoeld voor gemeenten, waterschappen, provincies, woningcorporaties en partijen uit de bouw, zoals projectontwikkelaars en ontwerpers. De maatlat maakt duidelijk hoe klimaatadaptief bouwen eruitziet en geeft houvast bij nieuwe projecten en gebiedsontwikkelingen.

De maatlat bestaat uit doelen, prestatie-eisen en richtlijnen om te komen tot een groene en klimaatadaptieve gebouwde omgeving. De maatlat schrijft geen maatregelen voor. Zo worden innovatieve en slimme oplossingen vanuit de markt gestimuleerd en blijft er ruimte voor regionale invulling. Wil je klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen vastleggen in decentraal beleid of plannen? Dan kan de Handreiking decentrale regelgeving klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen, daarbij helpen. Deze handreiking laat aan de hand van concrete voorbeelden zien wat er binnen de huidige regelgeving mogelijk is. En op de website www.bouwadaptief.nl staan goede voorbeelden van klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen

De maatlat geldt voor de gehele gebouwde omgeving. Hieronder vallen alle gebouwen, zoals woningen, bedrijventerreinen, kantoren, scholen, winkels, gezondheidscentra, sportcentra, de openbare ruimte en de infrastructuur in steden en dorpen. De maatlat geldt niet voor de landelijke vitale en kwetsbare infrastructuur. Onder infrastructuur verstaan we de openbare weg en de openbare ruimte ook rondom netwerken zoals het spoor. Een voorbeeld: het spoor en spoorbruggen vallen niet onder de maatlat (want vitale en kwetsbare infrastructuur), de perrons en het stationsplein vallen wel onder de maatlat.

De maatlat richt zich op nieuwbouw. Het Rijk verkent op termijn hoe de maatlat ook toegepast kan worden in de bestaande gebouwde omgeving.

De landelijke maatlat voor een groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving geldt voor heel Nederland en voor alle soorten ontwikkelingen, klein en groot. De maatlat is daarmee een landelijk uniform referentiekader met doelen, prestatie-eisen en richtlijnen voor wateroverlast, hitte, droogte, biodiversiteit, bodemdaling en overstromingen. Op deze manier zorgen we ervoor dat we in heel Nederland een basisniveau voor een groene en klimaatadaptieve gebouwde omgeving bereiken. Maar de uitdagingen op het gebied van droogte, bodemdaling, hitte, biodiversiteit en wateroverlast verschillen natuurlijk per gebied. Daarom kun je vervolgens lokaal kiezen welke maatregelen het beste passen bij de doelen, eisen en richtlijnen uit de maatlat.

Op dit moment is de maatlat nog niet wettelijk verplicht. Het Rijk verkent wat de mogelijkheden zijn om de maatlat juridisch te borgen.

De maatlat helpt om nieuwe bouwprojecten klimaatadaptief en groen te ontwikkelen om Nederland weerbaarder te maken tegen het veranderende klimaat. De doelen, prestatie-eisen en richtlijnen moeten al in het begin van het ontwikkelproces van nieuwbouwlocaties worden meegenomen en vertaald worden naar groene en klimaatadaptieve maatregelen. Dit voorjaar start het Rijk een financiële verkenning waaruit moet blijken wat de consequenties van de maatlat voor de woningbouwopgave inhouden.

De maatlat schrijft geen eisen op maatregelniveau voor. Dat betekent dat je lokaal een afweging kunt maken op basis van de gestelde doelen. Ook is er voor verschillende onderdelen van de maatlat een meer algemene richtlijn geformuleerd, die regionaal verder ingevuld moet worden. De lokale context bepaalt in die gevallen uiteindelijk welke maatregelen en oplossingen het meest geschikt zijn om een nieuwbouwlocatie klimaatadaptief en groen te ontwikkelen. Daarmee blijft er voldoende ruimte om lokale invulling te geven aan de nationale doelen.

De maatlat biedt een landelijke basis voor groen en klimaatadaptief bouwen en is gebaseerd op bestaande afspraken die de afgelopen jaren in verschillende regio’s hierover zijn gemaakt. De bestaande regionale afspraken komen voor het grootste deel overeen met de maatlat en op sommige punten vullen ze de richtlijnen uit de maatlat concreter in, zoals voor de groennorm. Dat betekent in de praktijk vaak dat de regionale afspraken gebruikt kunnen worden om de landelijke maatlat toe te passen.

De Landelijke Maatlat voor een Groene Klimaatadaptieve Gebouwde Omgeving is nog niet wettelijk verplicht. In het voorjaar start het Rijk met het verkennen van de mogelijkheden om de maatlat juridisch te borgen. Voor nu geeft de maatlat duidelijkheid over wat er van nieuwbouw verwacht wordt op het gebied van klimaatadaptief bouwen en inrichten. Het Rijk vraagt alle betrokken partijen om de maatlat al zo veel mogelijk toe te passen bij bouwplannen.

Het Rijk voert een financiële verkenning uit om inzicht te krijgen in de kosten en baten van de maatlat en financieringsmogelijkheden. De eerste resultaten van de verkenning zullen in het eerste kwartaal van 2024 bekend zijn.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) hebben namens alle decentrale overheden bestuurlijk afgesproken dat ze de maatlat al zoveel mogelijk gaan toepassen in de praktijk.

Maar hoe doe je dat als decentrale overheid? Begin stap voor stap, bijvoorbeeld door:

1. Te kijken hoe het in beleid en/of regelgeving kan worden geborgd. In de handreiking decentrale regelgeving klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen, inrichten en beheren staan goede voorbeelden over het decentraal borgen van de verschillende onderdelen uit de maat. En in het verslag van de sessie 'De maatlat binnen projecten' (pdf, 742 kB) van Samen Klimaatbestendig vind je informatie over hoe je prestatie-eisen voor klimaatadaptief bouwen kunt borgen in gemeentelijke regelgeving en in tenders.
2. Te borgen in het proces:

• Kijk waar je onderdelen uit de maatlat al kunt toepassen in projecten.
• Laat de landelijke maatlat agenderen in de raad.

3. Ervaringen uit te wisselen met buurgemeenten hoe zij de maatlat gebruiken.

Vanuit het rijk loopt van oktober 2023 t/m april 2024 een traject om praktijkervaringen met de maatlat en met vergelijkbare regionale afspraken op te halen. Deze ervaringen zullen ook online gedeeld worden in de loop van 2024 via dit kennisportaal.

Staat je vraag hier niet tussen? Dan kun je je vraag stellen via het contactformulier van dit kennisportaal.

Dit voorjaar wordt er een landelijk webinar georganiseerd voor gemeenten, woningbouwcorporaties, partijen uit de bouw en andere geïnteresseerden. Meer informatie volgt binnenkort.

Nu de maatlat uit is, kunnen partijen ermee aan de slag. Op basis van praktijkervaringen bekijkt het Rijk hoe het de toepassing van de maatlat in de praktijk verder kan ondersteunen. Daarnaast start het Rijk een juridische verkenning naar hoe de maatlat geborgd kan worden in wetgeving. Ook voert het Rijk een financiële verkenning uit om erachter te komen welke investeringen nodig zijn, hoe hoog de kosten en baten zijn en bij welke partijen deze terechtkomen.