Het voorkomen van schade aan groen door droogte: een onderzoek
Hoe voorkom je schade aan groen door droogte in stedelijk gebied? Dat was de centrale vraag in een onderzoek uitgevoerd door het Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK), onderzoekslijn Klimaatbestendige Stad. De resultaten zijn samengevat in een ‘Green Paper’. Torsten Kooistra, adviseur Leefomgeving bij de gemeente Amersfoort, werkte mee aan het onderzoek.
Kooistra vertelt dat de droge zomers van 2018, 2019 en 2020 gevolgen hadden voor bomen en groen in Amersfoort. Ook waren bomen kwetsbaar voor plagen. Al een aantal jaren zet de gemeente in op het optimaliseren van de groeiplaatsomstandigheden voor bomen. "Dat betekent zorgdragen voor een goede bodem en een optimale infiltratie. Daarnaast is goede vochttoevoer nodig in gebieden met lage grondwaterstanden, terwijl in gebieden waar het juist te nat wordt water moet worden afgevoerd.” Kooistra geeft aan dat beide situaties in Amersfoort voorkomen: “We kennen zowel laaggelegen gebieden (de Eemvallei), met relatief hoge grondwaterstanden, als hoger gelegen gebieden (de Utrechtse Heuvelrug), waar groen veel meer afhankelijk is van regenwater."
Regenwater langer vasthouden
Voor de droge gebieden zoekt Amersfoort naar manieren om regenwater langer vast te kunnen houden. Dit kan bij groeiplaatsen door organisch stof aan de bodem toe te voegen, maar ook door ondergrondse reservoirs aan te leggen die het vocht gedoseerd aan de bodem teruggeven. Dat laatste is nog niet zo eenvoudig, zowel qua techniek als qua bodembeslag.
Nieuwbouwprojecten
Meer biodiversiteit maakt de natuur robuuster. "Dat doen we ook met het oog op andere problemen, zoals de opkomst van de eikenprocessierups, die houdt van monocultuur." Wat volgens Kooistra niet helpt is het storten van zand bij nieuwbouwprojecten, dat resulteert in een overgangslaag die niet goed waterdoorlatend is. "Dit gaat echt nog niet overal goed, zeker niet als zware machines de boel nog eens aandrukken." Kooistra noemt dit een aandachtspunt voor niet alleen Amersfoort, maar alle Nederlandse gemeenten.
De juiste boom op de juiste plek
Behalve door te planten en herplanten, probeert de gemeente Amersfoort ook preventief schade aan groen te voorkomen door te zoeken naar "de juiste boom op de juiste plek". Het gaat om soorten "die wisselingen tussen extreem hoge en lage grondwaterstanden aankunnen". Hier is vijf jaar geleden onderzoek naar gedaan in een zogenoemde quickscan. Hieruit bleek dat tweeduizend bomen, ruim 3 procent van het totale bomenbestand in Amersfoort, risico loopt indien door klimaatverandering de droogte toeneemt en de grondwaterstand daalt. Zo'n 1600 bomen lopen juist risico door vernatting. Stapsgewijs worden soorten die overgevoelig zijn voor natheid en droogte vervangen door soorten die dat soort omstandigheden wel aankunnen. Kooistra: “Bomen zorgen voor een prettig woon- en leefklimaat en maken Amersfoort gezonder, verminderen de effecten van een veranderd klimaat en verhogen de kwaliteit van het milieu in onze stad."
De bevindingen en conclusies van het onderzoek naar het voorkomen van schade aan groen door droogte zijn samengevat in een ‘Green Paper (pdf, 6.8 MB)’ en er zijn factsheets (pdf, 6.2 MB) gemaakt voor mogelijke maatregelen per wijktype. De onderbouwing en andere bruikbare informatie is te vinden in de achtergrondrapportage ‘Droogte en stedelijk groen’ (pdf, 3.9 MB).
