Wat zijn de grootste klimaateffecten op de gebouwde omgeving?

In Nederland zijn we al eeuwen gewend om ons aan te passen aan het water om ons heen. Het veranderende klimaat dwingt ons om ons nog meer aan te passen aan de risico’s op wateroverlast en overstroming. Daarnaast moeten we ons ook steeds meer aanpassen aan de toenemende kans op droogte en hitte. Dat zijn relatief nieuwe thema’s waar we nog weinig ervaring mee hebben. Hieronder lees je van welke effecten steden en dorpen vooral last hebben.

Overstroming

Een groot deel van het stedelijk gebied ligt in het overstromingsgevoelige deel van Nederland. Het kan bij uitzonderlijke weersomstandigheden een keer misgaan. In dat geval overstroomt een gebied, ontstaat er schade en kunnen er slachtoffers vallen. Ook kunnen door een overstroming vitale en kwetsbare functies uitvallen.

Wateroverlast

Zware buien kunnen ernstige problemen veroorzaken in de stedelijke infrastructuur. De riolering en afwatering kunnen overbelast raken, en ook het vervoerssysteem en zelfs de voedseldistributie kunnen (deels) stil komen te liggen. Zulke problemen kunnen soms meerdere dagen duren. Meer over de uitval van dit soort functies lees je in het kennisdossier Vitale en kwetsbare functies.

Hitte

Het aantal dagen met extreem hoge temperaturen neemt toe. Dat kan leiden tot hittestress. Hittestress kan gezondheidsproblemen veroorzaken, vooral bij kwetsbare groepen in dichtbevolkte steden en stadsdelen. Daar is het gemiddeld warmer dan in het landelijk gebied, door het 'hitte-eilandeffect’. Dat betekent dat de warmte in stedelijk gebied langer blijft hangen, onder andere doordat het er meer versteend is.

Droogte

Op veel plekken in Nederland daalt de bodem. Bodemdaling heeft verschillende oorzaken. Langdurige droogte kan de processen van bodemdaling versnellen. De afgelopen jaren is het langere tijd achter elkaar droog geweest, waardoor op een aantal plekken de bodem sneller daalt. Hierdoor kan schade ontstaan aan de fundering van de volgende typen woningen:

    • Woningen met een 'fundering op staal’. Dit zijn woningen die gefundeerd zijn op een ondiepe constructie met beton of steen. Als de bodem snel daalt, kunnen dit soort woningen scheefzakken. Dit scheefzakken heet ook wel ‘verschilzetting’. Het risico op verschilzetting is het grootst in klei- en veengebieden.
    • Woningen gefundeerd op houten palen. Bij een lagere grondwaterstand kunnen de paalkoppen eerder droogvallen, waardoor ze gaan rotten. Dit kan schade aan het gebouw veroorzaken of bestaande problemen verergeren of versnellen.

De schade aan funderingen door droogte in stedelijk gebied begroot het Planbureau voor de Leefomgeving (2016) op minimaal 16 miljard euro. Deltares (2020) heeft onderzocht dat de schade aan funderingen tot 2050 kan oplopen tot 54 miljard euro. Meer lezen over de funderingsproblematiek? Kijk eens op de pagina Wat is funderingsproblematiek? van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de website van het Kenniscentrum voor Bodemdaling en Funderingen.

Visueel overzicht van de gevolgen

In het bollenschema van de Nationale Adaptatiestrategie (NAS) kun je zien welke effecten klimaatverandering heeft voor de gebouwde omgeving en ruimtelijke ordening.

Er is een interactieve en statische versie van het bollenschema. De interactieve versie geeft een toelichting bij de gevolgen, die je ook apart kunt downloaden. Hieronder leggen we uit wat je met de verschillende versies kunt.

  • Statisch bollenschema (pdf, 182 kB): Deze versie is handig als je een duidelijk overzicht voor je sector wilt van de effecten en gevolgen van klimaatverandering.
  • Interactief bollenschema: Deze versie kun je gebruiken om te verkennen wat de kansen en risico’s van klimaatverandering zijn voor de sector. Je kunt in- en uitzoomen met het vergrootglas onder het schema, en je kunt klikken op een gevolgbol voor toelichting. Daarin staat wat het gevolg inhoudt, wat de relatie is met andere sectoren en welke maatregelen het gevolg kunnen beperken. De toelichtingen kun je ook weer wegklikken.
  • Toelichting gevolgen (docx, 805 kB): In dit word-document vind je alle toelichtingen die ook in het interactieve bollenschema staan. Dit document is bijvoorbeeld handig als je bepaalde toelichtingen wilt gebruiken.

Je kunt beide bollenschema’s en de toelichting ook printen.

Delen