Onderzoek op het gebied van inwoners stimuleren

Wil je je verder verdiepen in het onderwerp ‘inwoners stimuleren tot klimaatadaptatie’? Op deze pagina vind je verschillende publicaties met de laatste inzichten.

Via het klimaatportaal Brabant kun je een e-learning volgen over hoe je inwoners activeert tot klimaatadaptatie. De e-learning gaat ook in op hoe je zo goed mogelijk aansluit op je doelgroep, onder andere met de methode Design Thinking.

Onderzoeken over gedragsverandering

De volgende onderzoeken gaan over hoe je het gedrag van inwoners kunt beïnvloeden:

• Het adviesbureau Motivaction heeft in februari 2024 in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een gedragsanalyse bij inwoners met een tuin (pdf, 5.4 MB) uitgevoerd. Daarmee onderzocht het adviesbureau wat de drempels en motivaties van Nederlanders zijn om hun tuinen te vergroenen, en hoe je deze inzichten kunt gebruiken om te komen tot meer groen in particuliere tuinen.
• Uit het onderzoek ‘Samen naar een klimaatbestendige omgeving’ (2020) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) blijkt het niet zo makkelijk om inwoners te stimuleren. Je moet ze niet alleen bewustmaken van de noodzaak van klimaatadaptatie, maar mensen moeten hun gedrag ook kunnen veranderen en de motivatie voelen. De HvA doet zes aanbevelingen om inwoners te stimuleren zelf klimaatadaptieve maatregelen te nemen.
• Wageningen University & Research en Hogeschool Van Hall Larenstein hebben een theoretisch model opgesteld voor gedragsverandering. Dit model kun je gebruiken voor het evalueren en verbeteren van vergroeningsacties bij inwoners. Het model hebben ze getest op projecten van Stichting Steenbreek. Bij hun Engelstalig artikel uit 2021 hebben ze ook een Nederlandstalige folder gepubliceerd.
• De whitepaper ‘Strategisch communiceren over duurzaamheid’ (2023?) van twee klimaatpsychologen biedt in tien hoofdstukken concrete tips om mensen effectief te betrekken bij de klimaatproblemen en hen te bewegen tot duurzaam gedrag. Je leest hier bijvoorbeeld dat je iemands aandacht meer trekt door een ‘verliesframe’ te gebruiken, maar dat je mensen vooral in beweging krijgt vanuit een ‘winstframe’. Beide frames combineren kan een versterkend effect hebben.

Onderzoek naar effecten van bewonersparticipatie

• Stel dat je als gemeente bewoners betrekt bij een project om de openbare ruimte klimaatadaptief in te richten. Stimuleer je daarmee dan dat die bewoners hun eigen terrein ook klimaatadaptief zullen inrichten? De Universiteit van Twente heeft dat in opdracht van gemeente Enschede onderzocht, door een vragenlijst te verspreiden onder bewoners in de wijken Pathmos en Stadsveld, waarin de Stadsbeek opnieuw werd aangelegd. De resultaten van het onderzoek laten geen directe relatie zien tussen bewonersparticipatie en maatregelen nemen op eigen terrein. Wel laat het project zien dat bewoners die de nieuwsbrief lazen en de website bezochten, vaker maatregelen namen. Ook bleek de buurtconciërge een goede manier om mensen aan te zetten om hun regenpijp af te koppelen. Benieuwd naar de andere resultaten? Het eerste eerste rapport (2021) (pdf, 649 kB) bevat een inventarisatie van de participatiemaatregelen. In het tweede rapport (2022) (pdf, 2 MB) kun je de resultaten van de vragenlijsten lezen.
• Van begin 2019 tot eind 2021 hebben vier hogescholen, vijf gemeenten en twee waterschappen onderzocht hoe je inwoners bij klimaatadaptatie kunt betrekken. Daarbij keken ze naar hoe je de betrokkenheid van inwoners kunt vergroten en hoe je gebruik kunt maken van hun inzichten, ervaringen en meetbare gegevens. Het onderzoek is uitgevoerd in tien ‘living labs’.

Onderzoek naar effecten van financiële prikkels

• Hoe zorg je ervoor dat een financiële prikkel, zoals een subsidie, werkt? Het is natuurlijk belangrijk om helder over de financiële prikkel te communiceren. Daarnaast zijn er nog allerlei andere factoren die bepalen hoe succesvol een financiële prikkel is. Om erachter te komen welke factoren dat zijn, hebben verschillende overheden tussen 2019 en 2021 in pilots geëxperimenteerd met financiële prikkels voor particulieren. Ook heeft IenW samen met deze overheden verdiepend onderzoek gedaan naar de effectiviteit van prikkels, naar toetsing en monitoring en naar hoe je als overheid beslissingen neemt over financiële prikkels. De resultaten van de pilots en onderzoeken vind je op de pagina ‘Pilots financiële prikkels voor klimaatadaptatie’.
• Uit het rapport ‘Gedragsaanpak financiële prikkels voor klimaatadaptieve maatregelen (pdf, 761 kB)’ blijkt dat bewoners vaak niet weten dat er subsidies of kortingen bestaan voor adaptatiemaatregelen. De effectiviteit van financiële prikkels kun je vergroten door er explicieter met bewoners over te communiceren. De gemeente Rucphen en de gemeente Son en Breugel hebben pilots uitgevoerd die in dit rapport beschreven staan. Gemeente Son en Breugel heeft een pilot uitgevoerd waarin ze de rioolbelasting verlaagde voor particulieren die hun woning, gebouw, tuin of terrein klimaatbestendig inrichtten. En de gemeente Rucphen heeft bewoners subsidie gegeven als ze hun tuin vergroenden en regenwater afkoppelden van het riool.

Onderzoek naar groene tuinen en bewustwording

• Het rapport Tuinbezitters in Nederland (januari 2023) van Stichting Steenbreek biedt inzicht in hoe sterk tuinen in Nederland betegeld zijn en wat er verder in de meeste tuinen aanwezig is. Ook geeft het informatie over hoe bezitters van een tuin of balkon denken over klimaatverandering en biodiversiteit, wat ze weten en hoe betrokken ze zich voelen bij de onderwerpen.
• Milieu Centraal heeft via een online vragenlijst onderzocht hoe milieu- en klimaatvriendelijk Nederlanders tuinieren. De vragenlijst is ingevuld door 1050 tuinbezitters, onder wie huurders en huiseigenaren. De vragen gaan in op wat mensen doen met hun tuin, wat ze over klimaat- en milieuvriendelijk tuinieren weten en wat drijfveren en belemmeringen zijn om dat te doen. Een paar conclusies: een belemmering is dat het moeite kost om uit te zoeken hoe je klimaat- en milieuvriendelijk tuiniert. En een drijfveer is dat er meer dieren in de tuin komen als je dat doet. Verder blijkt uit het onderzoek dat mensen meer weten over de gevolgen van klimaatverandering voor de tuin dan over insecten en hun voorkeur voor inheemse planten.