Wat betekent klimaatverandering voor de Golfstroom?

Wat is de AMOC?

De AMOC is een enorm groot systeem van oceaanstromingen. In de Atlantische Oceaan vervoert dit systeem warm en zout oppervlaktewater vanuit de tropen naar het noorden. In de winter wordt dit water zo koud dat het in de buurt van Groenland zinkt, omdat zout water zwaarder is dan zoet water. Dit hele koude zoute water stroomt via de diepzee naar het zuiden en voert zo veel kou af naar het zuiden. Door dit vervoer van oceaanwater via het zeeoppervlak naar het noorden en weer via de diepzee naar het zuiden wordt de AMOC ook wel een grote transportband genoemd. De AMOC zorgt voor een relatief mild klimaat in Europa en heeft over de hele wereld invloed op het weer.

Is de AMOC hetzelfde als de Golfstroom?

De AMOC en de Golfstroom zijn niet hetzelfde, maar de Golfstroom maakt deel uit van de AMOC. De Golfstroom is het warme oppervlaktewater dat vanuit de tropen naar Europa stroomt. De AMOC bestaat uit meerdere stromen, bijvoorbeeld ook het zware koude water dat via de diepzee naar het zuiden stroomt.

Wordt de AMOC zwakker door klimaatverandering?

Het is niet zeker of de kracht van de AMOC de afgelopen tientallen jaren met 10 tot 15 procent is afgezwakt. Daarover zijn wetenschappers volgens het KNMI met elkaar in discussie. Waar iedereen het wel over eens is, is dat de AMOC door klimaatverandering zwakker zal worden. Dat komt doordat de ijskap bij Groenland aan het smelten is en er meer regen valt in het noorden van de Atlantische Oceaan. Het gevolg is dat er meer zoet water in de oceaan komt. Dit verdunt het zoute water, waardoor het niet meer kan zakken naar de diepzee.

Kan de AMOC helemaal stilvallen?

Het KNMI schrijft dat de AMOC een kantelpunt heeft: dit systeem van stromingen kan stilvallen als er een kritische grens overschreden wordt. Dit proces zal tientallen jaren duren en is dan niet meer te stoppen. Naar de vraag of dit kantelpunt al deze eeuw kan worden bereikt, doen wetenschappers volop onderzoek. Volgens recent onderzoek is de AMOC kwetsbaarder voor klimaatverandering dan lang gedacht. Zelfs als de wereld zich houdt aan het Klimaatakkoord van Parijs blijft het risico op stilvallen voor 2100 zo’n 25 procent. Die kans neemt toe bij een hogere uitstoot van broeikasgassen. Een andere studie concludeerde dat de AMOC al kan stilvallen in 2060. Het zou kunnen dat de AMOC niet compleet instort, omdat een deel ervan door de wind wordt aangedreven. Tegelijk zou er dan zo weinig warmte worden vervoerd dat je ook in dat geval van stilvallen kunt spreken.

Wat zouden de gevolgen van een stilvallende AMOC zijn?

Als de AMOC zou stilvallen, zouden de gevolgen enorm zijn. Er zou dan veel koud zeewater blijven hangen in het noorden in plaats van weg te stromen via de diepzee. Doordat het kouder wordt, ontstaat er ook meer zeeijs in het noorden. Hierdoor koelt het nog weer sterker af, omdat zeeijs meer licht reflecteert dan donker zeewater. Zonnestralen worden dus meer teruggekaatst en de zee neemt minder warmte op. Daardoor ontstaat er de situatie dat Noordwest-Europa afkoelt terwijl de rest van de wereld verder opwarmt. Hieronder sommen we een aantal gevolgen voor je op:

• De winters in Noordwest-Europa, en Nederland dus ook, worden veel kouder. De gemiddelde wintertemperatuur wordt zo’n 3 graden lager dan voor de industriële revolutie. Extreme kou zou dan maar liefst 15 graden lager kunnen worden dan nu het geval is.
• De toenemende hoeveelheid zeeijs zal allerlei gevolgen hebben voor het zeeleven, maar ook voor de visserij en de scheepvaart.
• De temperatuurverschillen tussen Noord- en Zuid-Europa worden in de winter veel groter, waardoor het harder kan gaan stormen.
• De zomers zullen droger en warmer worden.
• De zeespiegel aan de Atlantische kust zal sneller stijgen. Klimaatwetenschapper Sybren Drijfhout stelde in een interview op dit kennisportaal dat de zeespiegel langs de Nederlandse kust boven op de huidige zeespiegelstijging zeker nog een halve meter extra zal stijgen.
• Volgens een Britse studie (pdf, 6.3 MB) kunnen de opbrengsten van de landbouw tot wel 30 procent dalen.

Kun je ergens zien wat de effecten zouden zijn?

Op basis van onderzoek uit 2025 van de Nederlandse onderzoekers René van Westen en Michiel Baatsen is er een online tool ontwikkeld. Deze Engelstalige tool bestaat uit een kaart die de wereldwijde effecten laat zien van veranderingen in de AMOC in verschillende scenario’s. Je kunt de tool bekijken op www.amocscenarios.org.

Hoe zeker is dit alles?

Er is nog veel onzekerheid. Er worden verschillende klimaatmodellen gebruikt en die laten verschillende effecten zien. We weten niet of de AMOC zal stilvallen, en zo ja wanneer dan en welke gevolgen dat allemaal heeft. Dit komt onder andere omdat de AMOC een heel complex systeem is en er meer onderzoek nodig is. Daarnaast hangt veel af van de hoeveelheid broeikasgassen die mensen en industrieën nog gaan uitstoten. Hoe meer broeikasgas er in de atmosfeer komt, des te groter de kans dat de AMOC stilvalt.