Handreiking Dialogen

In 2025 is de tweede ronde klimaatstresstesten begonnen. De resultaten hiervan worden besproken in risicodialogen. De risicodialoog voeren is samen met een strategie opstellen in het Deltaplan de stap tussen het uitvoeren van de klimaatstresstest en het maken van een  uitvoeringsprogramma voor klimaatadaptatie. Maar hoe voer je een risicodialoog? Deze Handreiking Dialogen biedt hiervoor handvatten en inspiratie.

Wat is een risicodialoog?

Een risicodialoog is een proces dat bestaat uit meerdere gesprekken, waarin de deelnemers samen bepalen voor welke gevolgen van klimaatverandering een gebied kwetsbaar is en wat er moet gebeuren om de samenleving hiertegen te beschermen. Er zijn interne risicodialogen, waarbij collega’s binnen een overheid gesprekken met elkaar voeren. En er zijn externe risicodialogen, waarbij een overheid gesprekken voert met andere partijen, zoals inwoners, bedrijven en andere overheden. Een risicodialoog heeft twee doelen:

• In een risicodialoog vergroot je het bewustzijn over hoe kwetsbaar je gebied is voor klimaatverandering en weeg je samen af welke klimaatrisico’s acceptabel zijn, en welke niet. Ook bepaal je samen de prioriteiten waaraan jullie gaan werken en wie welke verantwoordelijkheden draagt. De klimaatstresstest is een belangrijk hulpmiddel in dit gesprek.
• In een risicodialoog bespreek je hoe je de kwetsbaarheid met concrete maatregelen kunt verkleinen. Daarbij kijk je ook naar (koppel)kansen en de inzet die nodig is om maatregelen uit te voeren.

Uiteindelijk levert een risicodialoog de input voor een adaptatiestrategie en een uitvoeringsagenda.

Er zijn ook overheden die een andere naam geven aan een risicodialoog, bijvoorbeeld klimaatgesprek of adaptatiedialoog.

Hoe kun je deze handreiking gebruiken?

De risicodialoog kun je indelen in drie fases: dialogen afbakenen, dialogen voeren en dialogen borgen. Je vindt in deze handreiking daarom drie die je kunt downloaden en invullen, voor elke fase één. Deze canvassen bieden je een visueel overzicht en helpen om structuur en focus aan te brengen, en zo elke fase van de risicodialoog goed te organiseren. Elke fase kent verschillende acties die je kunt uitvoeren. Bij elke actie vind je een aantal vragen en hulpmiddelen ter ondersteuning. Je kiest zelf welke acties relevant zijn voor de dialogen die je wilt voeren, en welke vragen en hulpmiddelen je hierbij wilt gebruiken. Tot slot bieden de voorbeeldcanvassen inzicht in hoe je de canvassen kunt gebruiken voor lokale, regionale en bovenregionale risicodialogen.

[Infographic over de drie fases die Helder en Duidelijk maakt]

Fase 1: dialogen afbakenen

In fase 1 bepaal je de scope van de dialogen die je gaat voeren: waar ga je het wel en niet over hebben tijdens de risicodialoog? Waar wil je samen ambities over vormen of afspraken over maken als input voor de strategie?

• Ga naar fase 1: dialogen afbakenen. Hier vind je het canvas en de bijbehorende acties met vragen en hulpmiddelen. Je kunt het canvas ook direct hieronder downloaden.

[Afbeelding canvas ‘Dialogen afbakenen’]

Download het canvas ‘Dialogen afbakenen’

Fase 2: dialogen voeren

In fase 2 bereid je een dialoog praktisch voor voer je deze dialoog ook én stem je met elkaar af welke klimaatrisico’s (on)acceptabel zijn, welke kansen je kunt benutten en welke richtinggevende keuzes je in de dialoog hebt gemaakt.

• Ga naar fase 2: dialogen voeren. Hier vind je het canvas en de bijbehorende acties met vragen en hulpmiddelen. Je kunt het canvas ook direct hieronder downloaden.

[Afbeelding canvas ‘Dialogen voeren’]

Download het canvas ‘Dialogen voeren’

Fase 3: keuzes vastleggen

Nadat je een of meer dialogen gevoerd hebt, is het belangrijk om de gemaakte keuzes vast te leggen in producten en afspraken. Dat doe je in fase 3. Hiermee werk je toe naar besluitvorming over ambitieniveaus en richtinggevende keuzes.

• Ga naar fase 3: keuzes dialogen vastleggen. Daar vind je het canvas en de bijbehorende acties met vragen en hulpmiddelen. Je kunt het canvas ook direct hieronder downloaden.

[Afbeelding canvas ‘Keuzes vastleggen’]

Download het canvas ‘Keuzes vastleggen’

Voorbeelden

In deze handreiking vind je per fase drie voorbeelden van hoe je het canvas kunt invullen: op lokaal, regionaal en bovenregionaal niveau. In het eerste voorbeeld is een gemeente trekker van de dialoog, in het tweede voorbeeld een werkregio en in het derde voorbeeld een provincie.

• Ga naar de voorbeelden van ingevulde canvassen

Ervaringen uit de praktijk

Op basis van kennis en ervaringen uit de praktijk met risicodialogen vind je op deze pagina verschillende leerpunten en tips.

• Ga naar de ervaringen uit de praktijk

Voor wie is de handreiking bedoeld?

Het doel van deze vernieuwde handreiking is om risicodialogen op alle niveaus te ondersteunen. Hij is vooral bedoeld voor de trekkers van risicodialogen klimaatadaptatie, op lokaal, regionaal en bovenregionaal niveau. Maar je kunt de handreiking ook gebruiken voor andere dialogen. Denk bijvoorbeeld aan dialogen die in het kader van ruimtelijke plannen gevoerd worden. De handreiking kan helpen om te bepalen welke risicodialogen nodig zijn, om ze in samenhang te organiseren en ze goed en efficiënt te voeren.

Handreiking als houvast

De handreiking is geen blauwdruk, maar biedt handvatten en inspiratie. Je bent als gemeente, waterschap of provincie vrij om zelf te bepalen hoe je de risicodialoog voert. Als trekker houd je altijd de regie over je eigen proces. Bovendien is het startpunt van een risicodialoog voor iedere regio en partij anders. De handreiking biedt ruimte aan deze verschillen en helpt om samen te komen tot een beeld van wat er moet gebeuren om een gebied klimaatbestendiger te maken. Daarnaast is het voeren van risicodialogen geen lineair proces. Er kunnen bijvoorbeeld meer dialogen nodig zijn om tot een goed resultaat en goede afspraken te komen. Ook kan een dialoog leiden tot nieuwe inzichten, waardoor er bijvoorbeeld extra onderzoek, een andere scope of vervolggesprekken nodig zijn.