Kans op overstroming groter door zeespiegelstijging

Door het opwarmende klimaat stijgt de zeespiegel. Dit kan de bescherming van onze kust op de langere termijn in gevaar brengen. Ook zorgt zeespiegelstijging in combinatie met grotere rivierafvoeren voor hogere waterstanden in de rivieren. Op deze pagina lees je hoe het komt dat de zeespiegel stijgt en hoe sterk de zeespiegel stijgt.

Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging onderzoekt wat de gevolgen van zeespiegelstijging voor Nederland kunnen zijn. In dit programma werken overheden, kennisinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties samen. Ze onderzoeken verschillende scenario’s voor hoe snel en hoe sterk de zeespiegel stijgt. Ook bekijken ze wat de mogelijke gevolgen zijn voor ons land. Het programma levert kennis op waarmee we keuzes kunnen maken voor de bescherming en inrichting van Nederland. Het eindresultaat van het kennisprogramma wordt in 2026 verwacht. In 2023 werd een Tussenbalans gedeeld, met daarin de eerste resultaten van het onderzoek. De resultaten van die Tussenbalans zijn verwerkt in dit kennisdossier.

Waardoor stijgt de zeespiegel?

De zeespiegel stijgt doordat de aarde opwarmt. De oorzaak van deze opwarming is dat we grote hoeveelheden CO₂ uitstoten. De opwarming van de aarde draagt via een aantal processen bij aan een stijging van de zeespiegel:

• De warmere lucht warmt het zeewater op. Als water opwarmt, zet het uit. Warmer zeewater neemt dus meer ruimte in, waardoor de zeespiegel stijgt.
• De opwarming zorgt ervoor dat gletsjers en ijskappen op Groenland en Antarctica smelten. Daardoor komt er meer water in de oceanen en stijgt de zeespiegel. De KNMI’23-scenario’s laten zien dat de ijskappen sneller aan het smelten zijn.
• De opwarming zorgt voor meer veranderingen, die vooral een regionaal effect hebben. Bijvoorbeeld veranderingen in zeestromen. Verder wordt zeewater minder zout als ijskappen en zeeijs smelten. Minder zout zeewater heeft een lagere dichtheid en zet in volume ook uit.

Naast deze effecten door opwarming kan ook bodemdaling een rol spelen. In Nederland daalt de bodem, waardoor in verhouding de zeespiegel stijgt. Volgens de Zeespiegelmonitor 2022 wordt gemiddeld 0,45 mm van de zeespiegelstijging veroorzaakt door bodemdaling.

Hoe sterk stijgt de zeespiegel?

Door de uitstoot van koolstofdioxide (CO₂) warmt de aarde op. De opwarming zorgt ervoor dat het water in de oceanen uitzet en ijskappen smelten. Hierdoor stijgt de zeespiegel. We zien nu al een stijging en die zal in de toekomst verder toenemen. Wil je weten hoe sterk de zeespiegel voor de Nederlandse kust is gestegen? En hoe die stijging zich verhoudt tot de stijging wereldwijd? Of wil je weten wat de scenario’s voor de zeespiegel zijn in de toekomst? Die informatie kun je nu vinden in het Klimaatdashboard, onder de tab ‘Zeespiegel’. Hier vind je twee grafieken: De eerste toont de gemeten stijging van de zeespiegel sinds 1900 voor de Nederlandse kust en de verwachte stijging tot 2100. Een tweede grafiek vergelijkt de gemeten zeespiegel voor de Nederlandse kust met de wereldgemiddelde zeespiegel.

Hoe sterk is de zeespiegel al gestegen?

Volgens de KNMI’23-klimaatscenario’s is de zeespiegel wereldwijd sinds 1900 met gemiddeld 20 centimeter gestegen. Gemiddeld steeg de zeespiegel wereldwijd dus met 1,7 mm per jaar. Maar sinds eind jaren zestig is deze snelheid flink toegenomen, naar 3,7 mm per jaar tussen 2006 en 2018. De zeespiegelstijging versnelt nog steeds. Voor de Nederlandse kust werd eerst nog geen significante stijging aangetoond, maar uit recente onderzoeken van Deltares, het KNMI en de TU Delft blijkt dat de zeespiegel voor de Nederlandse kust sinds begin jaren negentig ook sneller stijgt. Volgens de Zeespiegelmonitor 2022 van Deltares stijgt de zeespiegel sinds 1993 met 2,9 mm per jaar in plaats van met 1,86 mm per jaar daarvoor.

Hoe sterk gaat de zeespiegel deze eeuw nog stijgen?

Blijven we de komende jaren veel CO₂ uitstoten? Dan kan de zeespiegel voor de Nederlandse kust tot 2100 met 59 tot 124 cm stijgen ten opzichte van begin deze eeuw. Stoten we de komende jaren minder CO₂ uit? Dan kan de zeespiegel met 26 tot 73 centimeter stijgen. Meer hierover lees je in de brochure van de KNMI’23-klimaatscenario’s. Naast de uitstoot van CO₂ zijn er nog processen die onzeker zijn en voor extra zeespiegelstijging kunnen zorgen. Bijvoorbeeld als delen van de ijskap op Antarctica instabiel worden en de ijskap snel smelt. Hierdoor kan de zeespiegel rond 2100 zelfs stijgen tot 2,5 meter.

Ook de Caribisch Nederlandse eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius hebben te maken met een sterk stijgende zeespiegel. De KNMI’23-klimaatscenario’s laten zien dat de zeespiegel bij Bonaire in 2100 zal stijgen met 31 tot 78 cm bij een laag uitstootscenario van broeikasgassen, en met 55 tot 127 cm bij een hoog uitstootscenario. De bovengrens kan oplopen tot 3,4 meter als de Antarctische ijskap instabiel wordt. Voor Saba en Sint Eustatius wordt iets minder zeespiegelstijging verwacht.

Hoe sterk stijgt de zeespiegel na 2100?

Op de lange termijn zal de zeespiegel blijven stijgen. Zelfs als we veel minder CO₂ uitstoten en de opwarming van de aarde beperkt blijft tot maximaal 2 ⁰C, zoals internationaal is afgesproken. Dit komt doordat de oceanen en ijskappen traag reageren op de opwarming van de aarde. Deze processen kunnen niet zomaar stoppen. De KNMI’23-scenario’s laten de volgende mogelijke scenario’s voor 2300 zien:

• Bij een scenario waarbij we de CO₂-uitstoot sterk terugdringen, zal de zeespiegelstijging in 2300 beperkt blijven tussen 0,3 en 3 meter.
• Bij een hoog uitstootscenario stijgt de zeespiegel rond 2300 met 2 tot 6 meter.
• Als ook onzekere ijskap-processen op Antarctica worden meegenomen, kan dit oplopen tot meer dan 17 meter.

De verwachting is dat de zeespiegel pas over 10.000 jaar in evenwicht is met het klimaat en pas dan niet verder zal stijgen. Ook als we nu stoppen met broeikasgassen uitstoten. Als de opwarming van de aarde beperkt is gebleven tot 2 ⁰C opwarming, dan zal de zeespiegel tegen die tijd wereldwijd gestegen zijn met 6 tot 7 meter. Bij 3 ⁰C opwarming is dat 10 tot 24 meter en bij 5 ⁰C opwarming 28 tot 37 meter.