Hoe kwetsbaar is een watersysteem voor klimaatverandering?

Elk watersysteem is uniek en reageert anders op de effecten van klimaatverandering. Het ene water is dan ook kwetsbaarder dan het andere. Maar wateren die al onder druk staan door vervuiling zijn over het algemeen kwetsbaardere dan wateren zonder veel vervuiling. Wil je als waterbeheerder inzicht krijgen in hoe kwetsbaar een bepaald watersysteem is voor klimaatverandering? Dan kunnen de tools op deze pagina je verder helpen.

Handreiking stresstest waterkwaliteit voor inzicht in kwetsbare watersystemen

Welke wateren zijn gevoelig voor de gevolgen van klimaatverandering? En waar ligt dat aan? In opdracht van STOWA is in 2022 een Handreiking stresstest waterkwaliteit ontwikkeld. De stresstest heeft als doel om via een aantal simpele stappen kwetsbaarheden in beeld te brengen. De methode voor de stresstest is uitgewerkt voor het stedelijk gebied, maar kun je ook toepassen op het landelijk gebied of op de Rijkswateren. De methode bestaat uit drie niveaus: een quickscan, globale analyse en nadere analyse.

  1. Quickscan: Je maakt een quickscan op basis van beschikbare gebiedsinformatie over systeemkenmerken, toestandsvariabelen en drukfactoren.
  2. Globale analyse: Met rekenkundige klimaatscenario’s doe je een globale analyse. Hierbij kun je een rekentool (metamodel stresstest) gebruiken.
  3. Nadere analyse: Op basis van een gedetailleerde systeemanalytische aanpak doe je een nadere analyse.

Met de Handreiking stresstest waterkwaliteit kun je het volgende:

  • Je krijgt inzicht in welke wateren kwetsbaar zijn en wat deze systemen kwetsbaar maakt.
  • Op basis van deze informatie kun je maatregelen formuleren en evalueren.
  • Je kunt scenario’s maken, en de effectiviteit van maatregelen en het doelbereik van de Kaderrichtlijn Water simuleren.

De Handreiking stresstest waterkwaliteit is ontwikkeld in afstemming met het Nationaal Kennisprogramma Water en Klimaat (NKWK). Daarnaast hoort de handreiking als technische annex bij de Bijsluiter gestandaardiseerde stresstest van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA).

Ga naar de handreiking en de bijbehorende rekentool en werkbladen

Handreiking weging van het waterbelang geeft richtlijnen voor gebiedsontwikkeling

De ‘Handreiking weging van het waterbelang. Klimaatverandering en waterkwaliteit’ van STOWA geeft praktische richtlijnen om waterkwaliteit en klimaatverandering mee te nemen in gebiedsontwikkeling. Deze handreiking vertaalt algemene uitgangspunten voor waterkwaliteit naar concrete richtlijnen voor ontwerp, gebruik, en beheer & onderhoud van het watersysteem en de omgeving. De uitgangspunten en richtlijnen in deze handreiking bieden ontwerpers en plantoetsers houvast bij het maken en beoordelen van nieuwe ruimtelijke plannen. Waar mogelijk staan er ook onderbouwde grenswaarden in voor de ontwerpen. Het rapport sluit aan bij de bredere publicatie ‘Weging van het waterbelang’ waar VNG, UvW, IPO en het ministerie van I&W nu aan werken. Deze publicatie richt zich op de verankering van
 het waterbelang in ontwerp- en besluitvormingsprocessen.

Routekaart toont welke maatregelen waterkwaliteit kunnen verbeteren

Wil je weten hoe je bestaande problemen met waterkwaliteit kunt verbeteren? De online tool Routekaart maatregelen waterkwaliteit van STOWA helpt je daarbij. Deze tool presenteert een overzicht van mogelijke maatregelen die bij je situatie passen, en geeft daarbij ook aan welke bronnen of symptomen je als eerste zou moeten aanpakken. Je beantwoordt hiervoor eerst een aantal vragen, op basis waarvan de tool systematisch gegevens van de casus verzamelt. Om tot een concreet handelingsperspectief te komen is het nog wel nodig om een expert mee te laten kijken en/of aanvullende analyses te doen. De tool sluit aan bij de Handreiking stresstest waterkwaliteit. Blijkt uit deze stresstest bijvoorbeeld dat een watersysteem kwetsbaar is doordat het te veel nutriënten bevat? Dan laat de tool zien welke maatregelen je kunt nemen om dit probleem aan te pakken.

Grenswaardentool toont voor welke functies een watersysteem geschikt is

Als waterbeheerder kun je de tool Grenswaarden Stedelijke Waterkwaliteit, Klimaat en Adaptatie (SWKA) gebruiken om voor een watersysteem inzichtelijk te maken hoe kwetsbaar het is voor klimaatverandering en waar dat aan ligt. In de tool zie je bij elke gebruiksfunctie wat de grenswaarden zijn voor verschillende stuurvariabelen. Op basis van de gegevens die je invoert, maakt de tool grafieken. Deze laten in één oogopslag zien of het watersysteem wel of niet geschikt is voor een bepaalde gebruiksfunctie en welke stuurvariabelen dat veroorzaken. Met de tool kun je het volgende:

  • Je kunt in de tool aangeven voor welke functies een watersysteem gebruikt wordt of welke functies in de toekomst interessant zijn.
  • Met de tool kun je per stuurvariabele zichtbaar maken wat de huidige waarde ervan is.
  • Je kunt in de tool aangeven of de waarde van een stuurvariabele door klimaatverandering  stijgt, daalt of gelijk blijft.
  • De tool gaat uit van de grenswaarden die zijn gebaseerd op literatuur en het oordeel van deskundigen. Maar je kunt deze grenswaarden ook aanpassen op basis van eigen beleid of wensen.
  • Je kunt de resultaten van de tool in de vorm van grafieken exporteren naar een document als je dat wilt.

Kennisdocument toont effecten van klimaatverandering of adaptatiemaatregelen

Wil je direct inzicht in de effecten van klimaatverandering of adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit voor het stedelijk gebied? Bekijk dan het kennisdocument Stedelijke Waterkwaliteit, Klimaat en Adaptatie (pdf, 13 MB) (SWKA). Dit interactieve document laat zien hoe klimaatverandering en adaptatiemaatregelen de kwetsbaarheid van een watersysteem kunnen beïnvloeden. . Het kennisdocument is gebruiksvriendelijk omdat je heel gericht door het document heen kunt klikken.

Handreiking bij grenswaardentool en kennisdocument

Wil je zowel de grenswaardentool als het kennisdocument hierboven gebruiken om een beeld te krijgen van de waterkwaliteit in een bepaald watersysteem? Dan kun je daarbij de Handreiking Verkenning Klimaateffecten Stedelijk Water (pdf, 3.3 MB) gebruiken. Hiermee doorloop je een stappenplan, maar je bent ook vrij om daarvan af te wijken. Het duurt gemiddeld 1 tot 2 dagen om dit stappenplan zorgvuldig te doorlopen.