Pilot Amsterdam Waterbestendig Westpoort
In het havengebied van Amsterdam Westpoort liggen veel vitale en kwetsbare functies. Een overstroming in dit gebied kan tot grote economische schade en maatschappelijke ontwrichting leiden. De gemeente Amsterdam heeft daarom de pilot Amsterdam Waterbestendig Westpoort (2017) (pdf, 35 MB) uitgevoerd, samen met het waterschap, het havenbedrijf en de provincie. In de pilot hebben ze onderzocht hoe ze de vitale en kwetsbare functies in dit gebied waterbestendiger kunnen maken. De pilot had als doel een adaptatiestrategie uit te werken. De pilot is een goed voorbeeld van hoe je vitale en kwetsbare functies op meerdere niveaus kunt beschermen tegen overstromingen (meerlaagsveiligheid).
Welke vitale en kwetsbare functies zijn onderzocht?
De pilot heeft zich in de eerste plaats gericht op alle nationale vitale en kwetsbare functies. Daarnaast hebben de partijen bepaald welke belangrijke regionale functies mogelijk kwetsbaar zijn. Daarbij hebben ze gekeken naar zes verschillende soorten netwerken: elektriciteit, afvalwater (zuivering en riolering), stadswarmte en afval, energiebedrijven, infrastructuur, buisleidingen en telecom.
Hoe hebben de partijen samengewerkt?
De gemeente Amsterdam heeft in deze pilot samengewerkt met het Waterschap Amstel Gooi en Vecht (AGV), Havenbedrijf Amsterdam en de provincie Noord-Holland. Deze partijen waren samen verantwoordelijk voor de aansturing van het project. De pilot is uitgevoerd als onderdeel van het Deltaprogramma en mede gefinancierd vanuit het Deltafonds. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu was daarom nauw betrokken bij de uitwerking. Bij de start van de pilot bestond er nog geen regionaal samenwerkingsverband of bestuurlijk orgaan om de adaptatiestrategie in onder te brengen. De partijen hebben daarom een nieuwe projectorganisatie opgezet, met een eigen bestuurlijk overleg. Hiervoor hebben ze zeven deelsporen benoemd:
- crisisbeheersing
- overstromingsscenario’s
- betrekken bedrijven
- keteneffecten
- governance en instrumentarium
- financiering
- ruimtelijke ontwikkelingen
De meeste deelsporen zijn door één van de partijen uit het projectteam getrokken. Het deelspoor overstromingsscenario’s is door Rijkswaterstaat getrokken.
Welk advies hebben de betrokken partijen?
Op basis van de pilot heeft het projectteam aanbevelingen geformuleerd voor nationale overheden, regionale overheden (provincies, waterschappen en veiligheidsregio’s) en specifieke sectoren. Deze aanbevelingen vind je in het ‘Werkboek Adaptatiestrategie Westpoort’ (Het werkboek is een groot bestand. Neem contact met ons op als je het boek wilt ontvangen). De aanbevelingen zijn vooral relevant voor regio’s die ook concrete en gebiedsgerichte adaptatiestrategieën willen ontwikkelen. Dit is een samenvatting van de belangrijkste aanbevelingen uit het werkboek:
- Vorm een brede coalitie
In de pilot hebben veel publieke en private partijen met elkaar samengewerkt. Naast de initiatiefnemers waren er ook veel andere partijen betrokken. Voor crisisbeheersing waren dat bijvoorbeeld de veiligheidsregio en omgevingsdienst. Ook waren vitale en kwetsbare sectoren en bedrijven betrokken. Om al deze partijen betrokken te houden is regelmatige communicatie over de voortgang essentieel.
- Maak overstromingsrisico’s tastbaar
Maak abstracte overstromingsrisico’s tastbaar voor bedrijven door ze te vertalen naar lokale overstromingsbeelden en concrete oplossingen. Tijdens de pilot bleek dat bedrijven nauwelijks maatregelen nemen om zichzelf tegen overstromingen te beschermen. Dat komt doordat ze zich niet bewust zijn van mogelijke risico’s en ervan uitgaan dat de Rijksoverheid verantwoordelijk is voor hun waterveiligheid. Waar bedrijven zich wel zorgen over maken zijn de lokale gevolgen van wateroverlast na een extreme regenbui. De dreiging daarvan is minder groot, maar veel directer. Laat daarom zien wat een overstromingsrisico concreet voor bedrijven kan betekenen. En zijn er in het gebied duidelijke raakvlakken tussen de gevolgen van wateroverlast en overstromingen? Dan kan het meerwaarde hebben om deze in samenhang te communiceren en uit te werken.
- Creëer een veilige omgeving
De verschillende partijen hebben samen een kennisbasis ontwikkeld met behulp van ‘joint fact finding’. Sommige informatie is gevoelig, wat het moeilijk kan maken om kennis te delen. Daarom is het belangrijk dat je een veilige omgeving creëert. Maak afspraken over de beschikbaarheid en het gebruik van kennis en informatie, zodat partijen zich veilig voelen om hun kennis te delen.
- Communiceer helder in flexibel proces
De pilot laat zien dat een verkenning van vitale en kwetsbare ketens vraagt om flexibiliteit van de deelnemende partijen. Het verloop en de uitkomsten van het zoekproces zijn vooraf niet bekend. Om hiermee om te gaan en de partijen betrokken te houden, is het nodig om steeds op tijd en helder met alle partijen te communiceren als er iets verandert. Overleg dan ook hoe je de aanpak, het proces en de verwachtingen bijstelt.
- Gebruik een systeembenadering
Om afwegingen te kunnen maken over maatregelen, moet je heel goed weten welke ketenafhankelijkheden er zijn. Uit de pilot blijkt dat overstromingsrisico’s en mogelijke maatregelen voor ketens vaak vanuit één sector benaderd worden. Maar om een completer beeld te krijgen, is het belangrijk dat de verschillende sectoren een samenhangende aanpak op systeemniveau opstellen. Alleen dan kun je inzicht krijgen in de mogelijke gevolgen, maatregelen en kun je een goede adaptatiestrategie opstellen.