Hoe kan wateroverlast ontstaan?
Doordat de hoeveelheid en de hevigheid van neerslag toeneemt, neemt de kans op wateroverlast toe. Wat voor overlast er ontstaat, hangt af van de plek en van het type neerslag. Hevige neerslag in korte tijd veroorzaakt bijvoorbeeld vooral wateroverlast in de bebouwde omgeving. En langdurige neerslag is vooral een probleem voor het landelijk gebied. Daarnaast zijn sommige plekken gevoeliger voor wateroverlast dan andere. Hieronder leggen we uit in welke situaties er wateroverlast kan ontstaan.
Wateroverlast door hevige neerslag in korte tijd
Hevige regenbuien die in korte tijd vallen, leiden vooral in de zomer tot wateroverlast. De toenemende droogte in de zomer zorgt voor een extra uitdaging, omdat regenwater moeilijk in een droge bodem kan wegzakken. Hierdoor kan er sneller wateroverlast ontstaan. Verder is vooral de bebouwde omgeving gevoelig voor dit type wateroverlast. Daar is namelijk weinig ruimte om grote hoeveelheden water te bergen of af te voeren. En omdat er veel verharding is, kan het water moeilijk infiltreren in de bodem. De riolering kan maximaal 20 tot 30 mm water per uur afvoeren naar een waterzuivering of naar oppervlaktewater in de buurt. Als het harder regent, komt water op straat te staan. Als de straat te weinig ruimte heeft om de neerslag te bergen, bestaat de kans dat water gebouwen in stroomt of belangrijke doorgangswegen onbegaanbaar maakt.
Wateroverlast door langdurige neerslag
Wateroverlast door langdurige neerslag komt vooral voor in de wintermaanden. In het landelijk gebied vormt langdurige neerslag een groter probleem dan hevige neerslag die in korte tijd valt. Door langdurige neerslag in grote hoeveelheden kan het watersysteem vol raken, waardoor regenwater in plassen op het land blijft staan. Ook kan het land onderlopen vanuit sloten of beken. Hoe erg de wateroverlast is, hangt vooral af van het landgebruik. Bebouwde gebieden en landbouwgronden met gewassen ervaren meer wateroverlast dan bijvoorbeeld graslanden. Daarnaast kunnen hellingen en spoorlijnen verzakken als de bodem helemaal verzadigd is met regenwater.
Grondwateroverlast door neerslag
Het is normaal dat het grondwaterpeil stijgt als het veel regent. Na een regenperiode daalt het peil weer langzaam. Het grondwater zakt naar de diepe ondergrond en stroomt weg. Het komt dan terecht in sloten of wordt door bomen en planten opgenomen en verdampt. Soms kan de bodem het regenwater niet snel genoeg verwerken. Bijvoorbeeld als neerslag heel lang duurt of als het tijdens een natte periode een tijd heel hard regent. De grondwaterstand komt dan te hoog te staan en dat kan schade veroorzaken aan landbouw en natuur. Ook in stedelijk gebied kan door hoge grondwaterstanden overlast ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan natte kelders en kruipruimtes, aan vocht dat optrekt langs muren en aan tuinen die drassig worden. De kaart Grondwateroverlast in de Klimaateffectatlas laat zien op welke locaties de kans op grondwateroverlast tussen nu en 2050 kan toenemen.
Welke bodemsoorten zijn gevoelig voor wateroverlast?
Gebieden met veen en klei in de bodem zijn het gevoeligst voor wateroverlast. Dat komt doordat het water daar moeilijker kan wegzakken. Ook lagergelegen polders zijn gevoelig voor wateroverlast, vooral tijdens lange periodes van hevige neerslag. Als regionale watersystemen moeite hebben om grote hoeveelheden regenwater te verwerken, komen zulke polders snel onder water te staan. Veel minder gevoelig zijn de zandige bodems. Water kan hier makkelijk in wegzakken, waardoor er minder snel wateroverlast ontstaat.
Wat maakt het stedelijk gebied gevoelig voor wateroverlast?
Stedelijke gebieden zijn vaak gevoelig voor wateroverlast, omdat ze uit veel bebouwing en verharding bestaan. Die zorgen ervoor dat het regenwater moeilijk in de bodem weg kan zakken. Buurten met veel groen hebben daar veel minder last van. Op de Basiskaart Groen en Grijs van de Klimaateffectatlas kun je per buurt het percentage groen en verharding (grijs) bekijken. Verder speelt in verharde gebieden de riolering vaak een belangrijke rol bij het afvoeren van regenwater. Veel gemeenten hebben een gemengd rioolstelsel. Omdat de capaciteit hiervan beperkt is, kan het bij overbelasting overstromen. Regenwater komt dan gemengd met vuilwater op straat te staan of komt via een overstort terecht in oppervlaktewater. Dit kan gezondheidsrisico’s veroorzaken.