Pilot Meerlaagsveiligheid Eiland van Dordrecht

De stedelijke buitendijkse gebieden van Dordrecht liggen relatief hoog, vaak op dijkniveau. De kans op overstromingen vanuit de rivier is daarom klein. Maar als er een overstroming komt, zijn de gevolgen ernstig. In de pilot Meerlaagsveiligheid Eiland van Dordrecht (2018) (pdf, 1 MB) heeft de gemeente Dordrecht strategieën ontwikkeld om de waterbestendigheid van deze buitendijkse gebieden te vergroten: hoe kunnen we van Dordrecht een zelfredzaam eiland maken? Daarvoor heeft ze in een periode van tien jaar in verschillende onderzoeksprojecten de kansen van meerlaagsveiligheid verkend. Met de resultaten uit de onderzoeken heeft ze uiteindelijk een integrale strategie opgesteld voor de primaire en regionale keringen. Ook heeft ze in de periode 2015-2017 een waterveiligheidsplan gemaakt.

Welke vitale en kwetsbare functies zijn onderzocht?

Het eiland heeft een aantal kwetsbare functies die van cruciaal belang zijn voor de stad Dordrecht. Dat zijn de functies die bewoners elektriciteit, water, telecommunicatie en gas leveren, en de afvoer van afvalwater.

Hoe hebben de partijen samengewerkt?

De gemeente Dordrecht was trekker van deze pilot en verantwoordelijk voor het vraagstuk meerlaagsveiligheid. De gemeente heeft deze rol in het kader van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) gedeeld met waterschap Hollandse Delta. Ook het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Zuid-Holland, de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid en Rijkswaterstaat hadden een actieve rol in de pilot. Daarnaast waren verschillende kennisinstellingen nauw betrokken. De rol van partijen was verschillend:

  • De provincie was betrokken vanwege haar expertise op het gebied van ruimtelijke ordening en haar rol bij regionale keringen.
  • Rijkswaterstaat deelde haar kennis over de sterkte van waterkeringen.
  • Het Rijk had een stimulerende rol. Ook keek ze naar kansen voor slimme combinaties met mogelijke doorwerking naar andere gebieden.
  • De Veiligheidsregio deelde haar kennis over de risicobenadering en had ook veel praktische kennis over het gebied.

Welk advies hebben de betrokken partijen?

Hoe ontwikkel je een strategie voor stedelijke buitendijkse gebieden? Op basis van de pilot doen de betrokken partijen de volgende aanbevelingen:

  1. Organiseer co-creatie

In de pilot hebben alle partijen samengewerkt aan inhoudelijke oplossingen. Dit proces van co-creatie vergroot voor elke partij het eigenaarschap voor het eindresultaat, waardoor iedereen zich ook verantwoordelijk voelde. Daarnaast was het van grote waarde dat de gemeente Dordrecht en het waterschap Hollandse Delta de pilot samen trokken. Hierdoor was het mogelijk om de kansen van meerlaagsveiligheid in de volle breedte te onderzoeken.

  1. Zorg voor bestuurlijke samenwerking

De bestuurlijke samenwerking in deze pilot kan leerzaam zijn voor toekomstige projecten die werken rondom een integraal vraagstuk. Als je samen een gebiedsgericht en integraal zoekproces aangaat, doorbreekt dat in de onderzoeksfase de traditionele institutionele rollen. In de pilot hielden partijen elkaar bij de les. Dat was mogelijk doordat de rollen en verantwoordelijkheden duidelijk waren. Hierdoor konden de partijen op een positieve manier met elkaar blijven samenwerken.

  1. Focus op de gebiedsopgave

Centraal in de pilot was de gebiedsopgave. Die focus zorgde ervoor dat de betrokken partijen een precieze gebiedsanalyse konden maken. Sommige onderwerpen in de pilot lagen gevoelig bij het waterschap, zoals waterveiligheidsmaatregelen nemen in het achterland in plaats van in de primaire kering. Het is belangrijk om in een project goed om te gaan met de onderwerpen die gevoelig liggen.

  1. Denk buiten bestaande kaders

In Dordrecht speelde de zoektocht naar kansen voor meerlaagsveiligheid zich af buiten bestaande  institutionele kaders. Daarbij was het bijvoorbeeld belangrijk dat de partijen genoeg tijd en capaciteit hadden om mee te doen aan het proces. Alleen daardoor konden de partijen samen op zoek naar oplossingen voor meerlaagsveiligheid. Die mogelijkheid kon het Hoogwaterbeschermingsprogramma hen niet bieden. Daarnaast is het heel belangrijk dat de deelnemers aan de onderzoeken graag informatie delen en dat ze open zijn over hun ambities en hoe ze die willen bereiken.

  1. Wees pragmatisch

De pilot was op veel gebieden vernieuwend. Er kwamen vraagstukken aan bod die nog niet eerder waren behandeld. Hierdoor kregen de partijen te maken met de ‘wet van de remmende voorsprong’. Er werden voorstellen ontwikkeld waar nog geen institutionele kaders voor bestonden. Dit wierp soms belemmeringen op. Maar de pilot laat zien dat met een zeker bestuurlijk pragmatisme veel in onderling overleg ‘geregeld’ kan worden. Hiervoor is wel bereidheid nodig van de verschillende betrokken partijen.