Waterkwaliteit

Door klimaatverandering wordt het natter, warmer en droger. Dit heeft invloed op de kwaliteit van oppervlaktewater.

Klimaatverandering en ecologische waterkwaliteit

Klimaatverandering heeft verschillende gevolgen voor de ecologische kwaliteit van oppervlaktewater. De waterkwaliteit kan veranderen doordat klimaatverandering zorgt voor fysische of chemische veranderingen van het water zelf. Denk bijvoorbeeld aan verzilting, waardoor de concentratie zout toeneemt. Of aan de concentratie zuurstof, nutriënten en microverontreinigingen in het water. Hoge watertemperaturen kunnen er bijvoorbeeld toe leiden dat de concentratie zuurstof in water afneemt. Klimaatverandering heeft ook invloed op alles wat in het water leeft, zoals vissen, waterplanten, algen en muggen. Wil je in één overzicht de gevolgen van klimaatverandering voor de ecologische waterkwaliteit verkennen? Bekijk dan de visualisatie hierover in het kennisdossier Waterkwaliteit.

Klimaatverandering en functionele waterkwaliteit

Als door klimaatverandering de kwaliteit van het oppervlaktewater verandert, heeft dat gevolgen voor de verschillende gebruiksfuncties van het oppervlaktewater: de functionele waterkwaliteit. Door klimaatverandering neemt bijvoorbeeld blauwalg toe, wat invloed kan hebben op de mogelijkheden om te vissen en te zwemmen in oppervlaktewater. Wil je in één overzicht de gevolgen van klimaatverandering voor de gebruiksfuncties van water verkennen? Bekijk dan de visualisatie hierover in het kennisdossier Waterkwaliteit.

Gebruik basisinformatie

In de Klimaateffectatlas staan verschillende signaalkaarten die een relatie hebben met waterkwaliteit.

De kaart Risico opwarming oppervlaktewater geeft een indicatie van het risico op basis van een modelbenadering. Het model voor deze kaart houdt rekening met de invloed van het weer op de watertemperatuur, maar ook met locatiespecifieke factoren zoals de bebouwingsdichtheid. Met het model zijn watertemperaturen berekend voor zomerperiodes (april-september) in het huidige klimaat en rond 2050 (volgens het WH-scenario van het KNMI). Voor elk jaar is de maximale lengte (in dagen) bepaald van periodes waarin de watertemperatuur zonder onderbreking hoger is dan 20°C.

Je kunt de kaart kan bij de stresstest gebruiken om een beeld te krijgen van de verschillen in opwarming tussen verschillende oppervlaktewateren. Indirect krijg je zo inzicht in de relatieve kwetsbaarheid van oppervlaktewateren voor waterkwaliteitseffecten in warme, droge periodes. Dit inzicht is onder meer relevant voor het signaleren van knelpunten voor zwemwaterlocaties of voor de ecologie.

De kaart ‘Tekort oppervlaktewater extreem droog jaar’ in het kaartverhaal Tekort oppervlaktewater geeft een indicatie van het (oppervlakte)watertekort. Er ontstaan tekorten als er te weinig water beschikbaar is om aan de oppervlaktewatervraag te voldoen. Die vraag wordt bepaald door het water dat nodig is voor beregening, doorspoeling en peilbeheer. Het Nationaal Water Model toont waar tekorten kunnen ontstaan in een gemiddeld droge zomer en een extreem droge zomer, zowel in het huidige klimaat als in 2050 Deltascenario ‘Warm 2050’. Verder biedt de Klimaateffectatlas diverse kaarten voor het thema verzilting en doorspoeling van oppervlaktewater bij een stijgende zeespiegel.

De uitkomsten van bovengenoemde kaarten zijn te grof om de kwetsbaarheid van bijvoorbeeld een specifieke watergang of stadsvijver te interpreteren. De signaalkaarten kunnen wel goed worden gebruikt om te beoordelen of er aanleiding is voor het uitvoeren van een lokale stresstest met behulp van lokale informatie.

Specifiek voor de gebouwde omgeving is het kennisdossier Stedelijke waterkwaliteit ontwikkeld, waarmee waterbeheerders en gemeenten beter zicht kunnen krijgen op de mogelijke effecten van klimaatverandering én van adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit. Ook vind je in dit dossier een overzicht met maatregelen om negatieve effecten op de waterkwaliteit tegen te gaan.

Creëer informatie op maat

Als je in meer detail en voor een specifieke situatie de kwetsbaarheid van waterkwaliteit voor klimaatverandering in beeld wil brengen, dan kan dat met een eigen lokale stresstest. STOWA heeft hiervoor een handreiking ontwikkeld. Deze handreiking is bedoeld voor het uitvoeren van een stresstest waterkwaliteit in de gebouwde omgeving, maar kan ook worden gebruikt voor een stresstest in het landelijk gebied of het regionaal watersysteem.

De handreiking beschrijft een methode die bestaat uit drie stappen/niveaus:

1. Eerst doe je een quickscan op basis van beschikbare gebiedsinformatie (systeemkenmerken, toestandsvariabelen en drukfactoren).
2. Daarna voer je een globale analyse uit met rekenkundige klimaatscenario’s. Hiervoor is ook een rekentool beschikbaar gesteld.
3. Tot slot doen je een nadere analyse op basis van een gedetailleerde systeemanalytische aanpak.

De stresstest biedt inzicht in welke wateren kwetsbaar zijn en wat ze kwetsbaar maakt. De methode sluit aan op de ecologische sleutelfactoren.

De handreiking heeft in afstemming met het Nationaal Kennisprogramma Water en Klimaat (NKWK) vorm gekregen. De hoop is dat de handreiking samen met de kennis uit het NKWK en uitwisseling van gebruikerservaringen leidt tot het in beeld brengen van, en anticiperen op, klimaateffecten voor de waterkwaliteit.