Aanpassen op eilandniveau

Om de eilanden beter te beschermen tegen de gevolgen van extreem weer kunnen we een aanpak gebruiken die bestaat uit drie stappen: Analyse-Ambitie-Actie. Dit heet de Triple A-aanpak en geeft elk eiland de ruimte om plannen op te stellen voor de eigen, specifieke uitdagingen. Hieronder kun je lezen wat elke stap inhoudt.

Analyse: Begrijpen hoe kwetsbaar je bent

De eerste stap is begrijpen hoe kwetsbaar de eilanden zijn voor extreem weer en klimaatverandering en weten waar de risico’s en kansen liggen. In Europees Nederland hebben alle overheden een klimaatstresstest uitgevoerd om de kwetsbaarheden in beeld te brengen. Meer informatie hierover vind je op de pagina Klimaatstresstest. Via de Monitorkaart stresstesten kun je een groot deel van deze stresstesten bekijken.

Hulpmiddel: Klimaateffectatlas

Een hulpmiddel om een eerste beeld te krijgen van de kwetsbaarheden is de Klimaateffectatlas. De Klimaateffectatlas voor Curaçao heet KlimaKòrsou. Ook de BES-eilanden hebben een Klimaateffectatlas. En voor Aruba en Sint Maarten worden er atlassen ontwikkeld die in 2025 online gaan.

De Klimaateffectatlas voor de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Klimaateffectatlas BES) laat zien wat de gevolgen van klimaatverandering zijn voor deze eilanden in het Caribisch deel van Nederland. De atlas laat zien wat de gevolgen zijn voor de huidige tijd en welke gevolgen er verwacht worden in de toekomst. Het doel is dat overheden, bewoners en gemeenschappen de atlas gebruiken om zich beter voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering.

KlimaKòrsou bestaat uit een viewer, kaartuitleg, statistieken, een mindmap over de gevolgen, en verhalen van de Curaçaose schrijver Tyson Hill die de gevolgen van klimaatverandering dichter bij de leefwereld brengen van de eilandbewoners. KlimaKòrsou brengt alle beschikbare kennis over klimaatverandering op Curaçao op een centrale plek bijeen. Het doel is om overheden, bewoners en gemeenschappen te helpen de gevolgen van klimaatverandering in hun eigen regio te begrijpen, zodat ze zich er beter op kunnen voorbereiden.

Ambitie: Strategieën opstellen

Als je weet waar je kwetsbaar voor bent, kun je een strategie opstellen om de ruimtelijke omgeving aan te passen. Sommige eilanden werken bijvoorbeeld aan een klimaatactieplan. Voor deze stap is traditionele kennis belangrijk. Traditionele methoden om voedsel te produceren, kunnen bijvoorbeeld helpen de voedselzekerheid te vergroten. Daarnaast kunnen traditionele bouwmethoden helpen om de huizen op de eilanden beter bestand maken tegen extreem weer, zoals het bouwen met de windrichting mee.

Voer een risicodialoog met bewoners en andere betrokkenen

Voordat je een strategie opstelt, is het belangrijk om risicodialogen te voeren: gesprekken met bewoners en andere betrokkenen over klimaatrisico's en mogelijke maatregelen. Hiervoor is het belangrijk dat je vooraf goed nadenkt met welke partijen je in gesprek wil gaan en hoe je zo'n gesprek voert. Hier kun je meer over lezen op de pagina Risicodialoog voeren en strategie opstellen. Ook de pagina Routekaart Risicodialoog kan je hierbij inspiratie bieden. Verder is in 2024 de studie Risicoprofielen overstromingen BES eilanden (pdf, 3.9 MB) verschenen van HKV Lijn in water. Deze studie geeft inzicht in de effecten van klimaatverandering op de BES-eilanden en wat mogelijke maatregelen zijn. De mogelijkheden die de studie noemt, kunnen gebruikt worden tijdens een risicodialoog. Hierbij is het bijvoorbeeld belangrijk om de vraag te bespreken welke risico’s je samen bereid bent te accepteren.

Klimaatplannen voor Caribisch deel van het Koninkrijk

Voor alle eilanden is een strategie nodig. Sommige eilanden werken al aan een klimaatactieplan. Een standaardaanpak is er niet, omdat elk eiland zijn eigen uitdagingen heeft. Hieronder vind je een overzicht van de plannen die nu in ontwikkeling zijn.

Klimaatplannen BES-eilanden
De Nederlandse regering heeft eind 2023 beloofd dat Bonaire, Sint Eustatius en Saba ieder een eigen klimaatplan krijgt in 2024. Dit volgde als reactie op het adviesrapport ‘Het is nooit te laat’ van Ed Nijpels voor de Klimaattafel Bonaire. Dit klimaatplan moet over adaptatie én mitigatie gaan. Het moet ideeën bevatten over hoe de eilanden om kunnen gaan met de bedreigingen en de kansen die er zijn door klimaatverandering. Heel belangrijk is ook dat de bewoners van Bonaire, Sint Eustatius en Saba betrokken worden bij het opstellen van deze plannen, en dat de plannen rekening houden met lokale omstandigheden.

Klimaatplannen Curaçao
Curaçao heeft een Routekaart Klimaatstrategie (pdf, 3.5 MB) opgesteld: ‘Kòrsou na kaminda’. Deze routekaart geeft de belangrijkste stappen weer om tot een nationale klimaatstrategie te komen. De routekaart heeft vier doelen:

1. Klimaatrisico’s in kaart brengen.
2. CO2-neutraal worden: dit betekent dat je de broeikasgassen die je uitstoot ook weer moet opnemen uit de atmosfeer. Broeikasgassen opnemen uit de atmosfeer kan door bomen te planten of CO₂ ondergronds op te slaan.
3. De weerbaarheid tegen de gevolgen van klimaatverandering versterken.
4. Capaciteitsopbouw en bewustwording creëren: dit betekent dat je de aanwezige kennis en vaardigheden versterkt en zoveel mogelijk mensen bewust maakt van de negatieve gevolgen van klimaatverandering.

Meer lezen? Via de website van het Curaçao Climate Change Platform vind je informatie over de klimaatplannen van Curaçao.

Klimaatplannen Aruba

Het National Climate Resilience Council (NCRC) van Aruba gaat in 2025 een Nationale Adaptatie Strategie opstellen. Het doel van de NCRC is om Aruba weerbaarder te maken tegen de negatieve gevolgen van klimaatverandering, bijvoorbeeld door bij te dragen aan kennis en vaardigheden van stakeholders. De NCRC gaat een visiedocument, een klimaatactieplan en een uitvoeringsplan opstellen.

Nationale programma’s Europees Nederland

Voor Europees Nederland zijn er drie grote nationale programma's om de gevolgen van klimaatverandering te beperken en om in 2050 klimaatbestendig te zijn: de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS), het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) en het Deltaprogramma zoetwater (DPZW).

De Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS) is de overkoepelende Nederlandse strategie op het gebied van klimaatadaptatie. Deze strategie beschrijft de belangrijkste klimaatrisico’s voor Nederland en zet de koers uit om deze risico’s aan te pakken vanuit verschillende sectoren. In de NAS staat ook een korte tekst over klimaatadaptatie in de Caribische delen van het Koninkrijk.

Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) werkt aan de opgave om Nederland zo in te richten dat we de gevolgen van de toenemende hitte, droogte, hevige neerslag en overstromingen kunnen opvangen. Dit noemen we ook wel een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting. Nederlandse overheden werken hieraan vanuit zeven ambities: Kwetsbaarheid in beeld brengen, Risicodialoog voeren en strategie opstellen, Uitvoeringsagenda opstellen, Meekoppelkansen benutten, Stimuleren en faciliteren, Reguleren en borgen, en Handelen bij calamiteiten. Op de pagina over de zeven ambities kun je hier meer over lezen.

Vanuit het Deltaprogramma Zoetwater (DPZW) werkt het Rijk samen met verschillende partijen aan het doel om Nederland weerbaar te maken tegen zoetwatertekorten als gevolg van klimaatverandering.

Actie: Bepaal de volgorde van je acties en ga aan de slag

Tijdens deze derde stap zet je je adaptatieplannen om in concrete acties. Om financieel zo effectief mogelijk te werk te gaan, is het belangrijk dat je eerst de volgorde bepaalt van je acties voordat je aan de slag gaat. Werk ook iteratief: herhaal wat je doet maar telkens met nieuwe analyses en aanpassingen. Wil je meer weten over wat er op de BES-eilanden gebeurt om de gevolgen van klimaatverandering te beperken? Daarover vind je informatie in het rapport Climate change and adaptation efforts BES islands (pdf, 3.9 MB) van adviesbureau Witteveen+Bos. Het rapport laat ook zien in welke sectoren er meer aandacht nodig is voor adaptatiemaatregelen.