Waterkwaliteit
Door klimaatverandering wordt het droger, natter, lichter en warmer. Dit heeft invloed op de kwaliteit van het oppervlaktewater. De gevolgen daarvan verschillen per gebied en locatie. Dit kennisdossier helpt waterbeheerders zoals waterschappen en gemeenten om beter zicht te krijgen op de mogelijke effecten van klimaatverandering én van adaptatiemaatregelen op de oppervlaktewaterkwaliteit en de aquatische ecologie. Ook vind je in dit dossier een overzicht met maatregelen om negatieve effecten tegen te gaan.
De primaire aanleiding voor het opstellen van het kennisdossier “Stedelijke waterkwaliteit” binnen het Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat – Klimaatbestendige Stad (NKWK-KBS) was om onderzoek te doen naar de effecten van klimaatverandering en adaptatiemaatregelen op de stedelijke waterkwaliteit. De nieuwste inzichten laten zien dat de onderzochte effecten op de waterkwaliteit en ecologie ook van toepassing zijn op meren, sloten, kanalen en beken. De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) heeft ongeveer tegelijk met het kennisdossier NKWK-KBS een vergelijkbaar traject gestart. Het resultaat hiervan is de ‘Handreiking stresstest waterkwaliteit’ (STOWA, 2023). De methode in de handreiking kun je niet alleen gebruiken voor het stedelijk gebied, maar ook voor watersystemen in andere gebieden. Daarom zijn de resultaten en producten uit het STOWA-traject medio 2025 geïntegreerd in dit kennisdossier en is het woordje ‘stedelijk’ komen te vervallen.
Wat is de invloed van klimaatverandering op de waterkwaliteit en het waterleven?
Klimaatverandering heeft verschillende effecten op de kwaliteit van het oppervlaktewater. De waterkwaliteit kan veranderen doordat klimaatverandering zorgt voor fysische of chemische veranderingen van het water zelf. Denk bijvoorbeeld aan verzilting, waardoor de concentratie zout toeneemt. Of aan de concentratie zuurstof, nutriënten en microverontreinigingen in het water. Daarnaast heeft klimaatverandering effect op alles wat in het water leeft, zoals vissen, waterplanten, algen en muggen.
Lees meer over de invloed van klimaatverandering op de waterkwaliteit en het waterleven
Wat is de invloed van klimaatverandering op de functionele waterkwaliteit?
Als door klimaatverandering de kwaliteit van het oppervlaktewater verandert, heeft dat gevolgen voor de verschillende gebruiksfuncties van het oppervlaktewater: de functionele waterkwaliteit. Door klimaatverandering neemt bijvoorbeeld blauwalg toe, wat invloed kan hebben op de mogelijkheden om te vissen en te zwemmen in oppervlaktewater.
Hoe kwetsbaar is een watersysteem voor klimaatverandering?
Wil je als waterbeheerder inzicht krijgen in hoe kwetsbaar een bepaald watersysteem is voor klimaatverandering? Dan kunnen verschillende tools in dit kennisdossier je verder helpen.
Krijg inzicht in de kwetsbaarheid van een watersysteem
Wat maakt een watersysteem kwetsbaar voor klimaatverandering?
Het ene watersysteem is kwetsbaarder voor effecten van klimaatverandering dan het andere. Hoe komt dat? Elk systeem heeft andere eigenschappen, en er zijn verschillende factoren die daar invloed op hebben. Zoals de ligging in het landschap en de ontstaansgeschiedenis, het aan- en afvoerregime, de belasting van stoffen en natuurlijk de dimensies van het water zelf. Het is dan ook belangrijk om voor elk systeem apart de kwetsbaarheid te bepalen.
Lees meer over hoe je de kwetsbaarheid van een watersysteem bepaalt
Welke effecten hebben adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit?
Adaptatiemaatregelen helpen ons om de omgeving klimaatbestendiger te maken, zodat we beter kunnen omgaan met de toenemende droogte, neerslag en hitte. Maar sommige adaptatiemaatregelen kunnen een negatief effect hebben op de waterkwaliteit. Om dat te voorkomen, is het belangrijk om te weten welke effecten er kunnen optreden.
Lees meer over de mogelijke effecten van adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit
Hoe kun je negatieve effecten op de waterkwaliteit tegengaan?
Om negatieve effecten van klimaatverandering of van adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit tegen te gaan, kan het nodig zijn om maatregelen te nemen. In dit kennisdossier vind je een overzicht met hulpmiddelen die helpen bepalen welke maatregelen nodig zijn.
Ga naar de hulpmiddelen om te komen tot waterkwaliteitsmaatregelen
Hoe richt je een gebied in met oog voor waterkwaliteit en klimaatverandering?
Wil je praktische richtlijnen om waterkwaliteit en klimaatverandering mee te nemen in gebiedsontwikkeling? De Handreiking weging van het waterbelang geeft praktische handvatten.
Onderzoek vormt de basis voor dit kennisdossier
De achtergrondinformatie bij dit kennisdossier staat in deze rapportages:
- Impact klimaatverandering op stedelijke waterkwaliteit (NKWK, 2021)
- Stuurvariabelen en handelingsperspectief (NKWK, 2022)
- Indicatoren en grenswaarden voor stedelijke waterkwaliteit (NKWK, 2023)
- Handreiking stresstest waterkwaliteit. Klimaatverandering en waterkwaliteit (STOWA, 2023) dat een bijsluiter vormt voor het uitvoeren van een gestandaarde stresstest DPRA.
- Handreiking weging van waterbelang voor waterkwaliteit (STOWA 2023)
De Handreiking stresstest waterkwaliteit is ontwikkeld onder regie van de STOWA, door een consortium van Ambient BV en Witteveen+Bos, met expertinbreng van Deltares, Haskoning, Arcadis en TAUW. Deze handreiking is een aanvulling op de producten uit het Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK). De resultaten van het onderzoek zijn ook verwerkt tot een rekentool (metamodel) voor het maken van een stresstest aan de hand van klimaatreeksen en een routekaart voor het definiëren van mogelijke waterkwaliteitsmaatregelen.
Het NKWK-onderzoek in 2022 en 2023 is uitgevoerd door een consortium van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), , Deltares, Arcadis, TAUW en Stichting CAS. Zij hebben de resultaten van dit rapport ook verwerkt tot een interactief kennisdocument (pdf, 13 MB) en een tool met grenswaarden voor de functionele waterkwaliteit van stedelijk water. En het NKWK-onderzoek in 2021 was uitgevoerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Deltares, Arcadis en Wageningen Environmental Research (WENR).
Ga direct naar het kennisdocument
Wil je meteen meer weten over de effecten van klimaatverandering en adaptatiemaatregelen op de waterkwaliteit? Bekijk dan het kennisdocument (pdf, 13 MB). Deze interactieve handreiking laat zien hoe klimaatverandering en adaptatiemaatregelen de gevoeligheid van een watersysteem kunnen beïnvloeden.
Wil je meer weten over waterkwaliteit? Of heb je suggesties om dit kennisdossier aan te vullen? Vragen en suggesties zijn van harte welkom! Laat het ons weten via het contactformulier.