Hulpmiddelen om water en bodem als basis te nemen

Hulpmiddelen voor landelijke en regionale inrichting

De hulpmiddelen hieronder kun je gebruiken om een visie of strategie te vormen over de toekomstige inrichting van Nederland. Deze hulpmiddelen kijken naar de onderlinge samenhang van het water- en bodemsysteem op regionaal en landelijk niveau.

Fysiografische kaart van ‘Op Waterbasis’

De fysiografische kaart uit het essay ‘Op Waterbasis’ kun je gebruiken om de dialoog te voeren over de toekomstige inrichting van Nederland: hoe kunnen en willen we het ruimtegebruik van Nederland afstemmen op de ondergrond? Hoe kunnen we ons land (her)inrichten met water en bodem als uitgangspunt? De kaart laat zien welke gebieden nat, droog, zout, slap, zettingsgevoelig en overstroombaar zijn.

Geschiktheidskaart woningbouw

In het essay ‘Op Waterbasis’ vind je op basis van de fysiografische kaart verschillende geschiktheidskaarten. Een daarvan is de geschiktheidskaart bebouwing. Door die samen te voegen met de Nationale Woningbouwkaart (ABF, 2021) hebben Deltares, BoschSlabbers en Sweco een Geschiktheidskaart woningbouwplannen tot 2029 gemaakt. Hierop kun je in één oogopslag zien waar grote bouwplannen samengaan met grote beperkingen door de ondergrond. Het tweede briefadvies van de Deltacommissaris gaat ook in op het probleem van bouwen op kwetsbare ondergrond.

Overzichtskaarten overstromingsgevaar van Deltares

Drie overzichtelijke overstromingskaarten van Deltares kunnen helpen om bij bouwbeleid meer rekening te houden met het overstromingsgevaar van locaties. De Gevaarzoneringskaart geeft een eerste indruk van de gevaarlijkste plekken en kunnen beleidsmakers gebruiken om beslissingen te nemen over waar wel en niet gebouwd kan worden, of waar aangepast gebouwd moet worden. Deze kaart is gebaseerd op de kaarten Lokaal Schadegevaar en Lokaal Verdrinkingsgevaar.

Klimaateffectatlas

De Klimaateffectatlas bevat verschillende kaarten die je kunt gebruiken als basis voor een strategie over de toekomstige inrichting van Nederland. De atlas geeft je niet alleen een eerste indruk van de effecten die klimaatverandering kan hebben op Nederland. Er staan ook kaarten in die context geven, zoals kaarten die aangeven waar kansen liggen en bodemkaarten. Als je bij de inrichting van Nederland wilt uitgaan van het water- en bodemsysteem, is bijvoorbeeld de Basiskaart Natuurlijk Systeem een heel geschikt hulpmiddel. Deze kaart geeft een overzicht van elf natuurlijke landschappen en hun subtypen. Het bijbehorende kaartverhaal toont per landschap ook een overzicht van mogelijke klimaateffecten en adaptatiekansen voor elk subtype. De kaart brengt klimaatdreigingen ruimtelijk en in samenhang met elkaar in beeld. Daarmee kun je voorkomen dat je ergens een oplossing uitvoert die een bedreiging op een andere plek versterkt.

Klimaatonderlegger

De Klimaatonderlegger van de provincie Noord-Brabant helpt om inzicht te krijgen in het Brabantse bodem-watersysteem en de relatie met andere lagen, zoals groen, bebouwing en grondgebruik. De Klimaatonderlegger bestaat uit een aantal kaarten die op basis van bodem, water en lucht inzicht geven in het lokale klimaatsysteem. Zo worden de basiskenmerken water en reliëf in de combinatiekaart reliëf en natuurlijke watersystemen vertaald naar de klimaateigenschappen droog, nat, warm en koel. En de klimaatstructuurkaart maakt voor elk gebied inzichtelijk wat de specifieke klimaateigenschappen zijn. Op basis van de klimaatstructuurkaart kun je ruimtelijke afwegingen maken over hoe je de grond gebruikt en inricht. De Klimaatonderlegger is al gebruikt voor verschillende ruimtelijke plannen in Brabant. Je kunt de Klimaatonderlegger gebruiken op regionaal en lokaal niveau.

Hulpmiddelen voor regionale en lokale inrichting

De hulpmiddelen hieronder bieden gemeenten, provincies, waterschappen en andere lokale en regionale partijen handvatten om bij klimaatadaptatie uit te gaan van het water- en bodemsysteem.

Deltafact Water en Ruimtelijke Ordening

De Deltafact Water en Ruimtelijke Ordening kan gemeenten, provincies en waterschappen helpen om water en bodem al zoveel mogelijk sturend te maken in ruimtelijke beslissingen. Dat blijkt in de praktijk vaak nog lastig. Het Rijk werkt al wel toe naar nieuwe deltabeslissingen waarin water en bodem sturend worden en de watertoets een dwingend karakter krijgt. Maar nu zijn het nog de provincies en gemeenten die de ruimtelijke beslissingen nemen. Deze Deltafact gaat over deze watertransitie en de rol van decentrale overheden hierin. Ook vind je er informatie over kosten en baten, wettelijke kaders en de Deltafact geeft ook praktijkvoorbeelden.

De Stadsgenese

In het boek De Stadsgenese lees je over de ontstaansgeschiedenis van acht Nederlandse steden en de directe samenhang tussen stedelijke ontwikkeling en bodem en water. Het boek en de website helpen je om een beter begrip te krijgen van de bodem, de ondergrond en het watersysteem. Ze bieden een methode om steden klimaatadaptief te ontwikkelen met behulp van historische kennis over bodem en water. In het interview met Menne Kosian en Bert Palsma lees je meer over de achtergrond van De Stadsgenese.

Als je een genese van je stad hebt opgesteld, kunnen de Gidsmodellen helpen om een strategie voor adaptatiemaatregelen op te stellen.

Handreiking voor gebruik Basisregistratie Ondergrond

De Basisregistratie Ondergrond (BRO) is een handige bron van gegevens als je bodem en ondergrond bij klimaatadaptatie wilt betrekken. Maar hoe vind je gegevens in de BRO en hoe pas je ze toe? De handreiking ‘Bodembewuste klimaatadaptatie’ geeft praktische aanwijzingen, tips en voorbeelden. Afhankelijk van je situatie en doel, geeft de handreiking verschillende routes.

StraaDkrant Onder de Straat

De vijfde editie van de StraaDkrant heet ‘Onder de Straat’ en gaat over de ondergrond. De ondergrond vormt de basis voor alles wat er boven de grond gebeurt, maar de ruimte wordt steeds meer beperkt door kabels, buizen en leidingen. In deze editie vind je een stappenplan, ontwerpen en inspirerende maatregelen waarmee je de beschikbare ruimte optimaal benut en tegelijk de bodemfuncties in balans houdt.

E-learning Klimaatadaptatie en bodem

In de gratis online leermodule ‘Klimaatadaptatie en de bodem’ leer je welke kansen de bodem biedt voor klimaatadaptatie. Ook krijg je inzicht in mogelijke gevolgen en risico’s van adaptatiemaatregelen voor de bodem. De leermodule bestaat uit een theoriedeel, waarin je leert hoe je omgaat met grondwateroverlast, vochtproblemen, verontreinigingen, grondwaterstanden en funderingen. Daarnaast zie je hoe het nemen van maatregelen werkt in de praktijk, aan de hand van een aantal adaptatieprojecten in Leiden.