Laag 2: gevolgbeperking door ruimtelijke inrichting

Wateroverlast en overstromingen kun je niet altijd voorkomen. Daarom nemen we in Nederland ook maatregelen in de ruimtelijke inrichting om de gevolgen van wateroverlast en overstromingen zo klein mogelijk te houden. Je kunt de gevolgen van extreme wateroverlast of een overstroming bijvoorbeeld beperken door de bodem als spons te gebruiken of door woningen op palen of op een terp te bouwen. Op deze pagina lees je hoe we de gevolgen van wateroverlast of een overstroming kunnen beperken.

Met de maatregelen uit laag 2 voorkomen we ook zoveel mogelijk dat er maatschappelijke ontwrichting ontstaat. Deze laag noemen we daarom ook wel de voorbereidende ‘koude fase’ van laag 3: crisisbeheersing.

Gebruik het Ruimtelijk afwegingskader om locaties te kiezen voor nieuwbouw

Het Ruimtelijk afwegingskader klimaatadaptieve gebouwde omgeving helpt om water en bodem sturend te laten zijn bij ruimtelijke ontwikkelingen. Bij het afwegingskader zit een beslisboom. Daarop zie je onder andere bij welke overstromingsdieptes en overstromingskansen het advies is om er niet te bouwen.

Gebruik de landelijke maatlat als je ergens gaat bouwen

Ga je ergens bouwen of een gebied inrichten? Gebruik dan de landelijke Maatlat klimaatadaptieve gebouwde omgeving om dat ook echt klimaatadaptief te doen. Zet je bijvoorbeeld in op duurzaam bodembeheer, zowel in stedelijk gebied als op landbouwbodems? Dan kun je daarmee de sponswerking verbeteren. Verder helpt het om onnodige bodemafdekking te voorkomen: regenwater kan dan beter infiltreren. In bestaande bebouwde gebieden en nieuwbouwlocaties kun je de sponswerking vooral vergroten door de openbare ruimte en tuinen te vergroenen. Dit biedt meteen ook veel kansen om de leefbaarheid van steden te vergroten.

Gebruik de bodem als spons om gevolgen te beperken

De bodem als spons gebruiken helpt niet alleen wateroverlast voorkomen. Het wordt ook ingezet om de gevolgen van hoogwater in combinatie met extreme neerslag te verminderen. Zo noemt Deltares in haar onderzoek naar het hoogwater van juli 2021 in Limburg sponswerking van de bodem als één van de maatregelen om de gevolgen te beperken.

Database met maatregelen

Wateroverlast kan soms tot schade leiden. Water kan over de drempel van gebouwen stromen en via kelders woningen binnenstromen, het kan tunnels blank zetten en putdeksels doen wegdrijven. Soms kun je schade relatief eenvoudig voorkomen. Een drempel kan al genoeg zijn om het water een andere kant op te leiden of te blokkeren. Wil je weten welke maatregelen je nog meer kunt nemen in laag 2? Bekijk dan de database Maatregelen voor gevolgbeperking overstromingen. In deze database zie je welke maatregelen je kunt nemen bij verschillende waterdieptes, en vind je per maatregel meer informatie.

Leg normen en verantwoordelijkheden vast voor vitale en kwetsbare functies

Als er ergens langere tijd extreem veel neerslag valt, zoals in juli 2021 gebeurde in Limburg, kan dat tot uitval of schade leiden van vitale en kwetsbare functies.  Daarom was één van de aanbevelingen van de Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater om normen vast te stellen en rollen en verantwoordelijkheden vast te leggen om de gevolgen van schade of uitval van vitale en kwetsbare functies door wateroverlast te beperken. Zie het kennisoverzicht en het discussiestuk hierover.

Hoe kun je de gevolgen in landelijk gebied beperken?

Voor het landelijk gebied zijn er andere mogelijkheden om de gevolgen van extreme wateroverlast te verminderen dan in stedelijk gebied. In landelijk gebied zijn de gevolgen het grootst als het langere tijd veel regent. Waterschappen en provincies kunnen samen met gemeenten en boeren verschillende maatregelen nemen om het gebied aan te passen aan extremere neerslag. Ze kunnen bijvoorbeeld waterberging in het landelijk gebied creëren door landbouwgronden te vernatten en te kiezen voor natte teelten. Een andere mogelijkheid is om landbouwgrond om te vormen tot natuur of tot waterbergingsgebieden. De Deltafact Bomen, Bos en Waterbeheer van STOWA geeft informatie over hoe natuurlijke bossen, voedselbossen en agrarische bosbouw in de stroomgebieden van rivieren kunnen bijdragen aan onder meer waterberging.

Hoe kun je overlast door grondwater beperken?

Voor problemen met grondwater bestaan verschillende bouwkundige oplossingen. Zo kun je een kelder waterdicht maken, waarmee je voorkomt dat grondwater in de kelder of kruipruimte terechtkomt. Of je kunt de grondwaterstand verlagen door drainage aan te leggen. Op de website van Kenniscentrum InfoMil vind je meer informatie over grondwater. Ook lees je hier meer over de verantwoordelijkheden van gemeente, waterschap en inwoners. Daarnaast staan op de website van Bodem+ goede voorbeelden en praktijkkennis die kunnen helpen om grondwater te betrekken in de gemeentelijke structuurvisie.