Aanpak hitte: gebouw

Doordat het aantal warme dagen toeneemt, hebben mensen steeds meer behoefte aan koelte in hun woning. Uit een analyse van de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving komt naar voren dat meer dan de helft van de mensen bij aanhoudende warmte matig of slecht verkoeling kan vinden in de woning, tuin of buurt. Op deze pagina lees je meer over hoe je hitte aanpakt in en aan woningen en andere gebouwen.

Onderzoeken naar hitte in woning

Het Rijk stimuleert innovaties op het gebied van hittebestendige gebouwen en koeling van woningen. Een aantal onderzoeken op het gebied van hitte in woningen:

  • Het onderzoek Hitte in de woning (juni 2024) laat zien dat je hitte in woningen op drie niveaus moet aanpakken: gebied, gebouw en gedrag. Zo is het niet alleen belangrijk dat de woning zonwering heeft (gebouw), maar ook dat bewoners de ramen ’s nachts openzetten (gedrag) en dat de buitenruimte groen is ingericht (gebied). Als je bijvoorbeeld wel zonwering hebt maar ’s nachts niet ventileert, dan wordt het alsnog te heet in huis.
  • Uit onderzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en TKI Urban Energy blijkt dat buitenzonwering essentieel is om het gebruik van airco’s te verminderen en het thermisch comfort te verbeteren. Ook blijkt dat de verduurzaming van woningen nu nog vooral gericht is op energiebesparing. Er zou meer aandacht moeten komen voor het tegengaan van oververhitting.
  • Proeftuin KlimaatKwartier in The Green Village experimenteert met klimaatadaptieve innovaties op gebouwniveau.
  • De Groene Huisvesters verzamelt kennis over het omgaan met hitte bij woningcorporaties en brengt corporaties bij elkaar om kennis uit te wisselen. Deze kennis wordt ook verwerkt in een toolbox over hitte voor woningcorporaties.
  • AEDES heeft in verschillende woningen in Rotterdam en Amsterdam met de ‘cool down coach’ het gedrag van bewoners onderzocht bij hitte.

Hulpmiddelen voor maatregelen tegen hitte

Wil je als gemeente of woningcorporatie aan de slag om woningen hittebestendiger te maken? Dan kunnen de volgende hulpmiddelen daarbij helpen:

  • De Menukaart Hitte geeft een overzicht van maatregelen voor hitteproblemen, onder andere voor de woningen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de RVO en enkele partners hebben dit hulpmiddel ontwikkeld om gemeenten te helpen met een integrale aanpak van hitte (gebied, gebouw, gezondheid).
  • De Handreiking Hitte in Bestaande Woningen: Bij deze handreiking hoort een hittelabel waarmee je kunt zien of een woning oververhit kan raken. En een beslisboom die kan helpen om te bepalen waar hitte een groot probleem is. De handreiking is het resultaat van een NKWK-studie van de onderzoekslijn Klimaatbestendige Stad.
  • De Toolbox Hitte van de Groene Huisvesters kan woningcorporaties helpen om de gevolgen van hitte voor bewoners zo goed mogelijk op te vangen.
  • De factsheets en infographic als resultaat van het hierboven genoemde onderzoek ‘Hitte in de woning’. Deze hulpmiddelen bieden inzicht in mogelijke hitteoplossingen voor verschillende typen woningen.

  • Milieu Centraal geeft een handig overzicht van de beste maatregelen om je huis koel te houden. Een vergelijkbaar overzicht vind je via verbeterjehuis.nl.

Wil je inwoners stimuleren om zich aan te passen aan de hitte? Wil je bijvoorbeeld dat ze maatregelen in en rond hun huis te nemen of dat ze hun gedrag aan de hitte aanpassen? Dan kan de Toolkit Basiscommunicatie wateroverlast, overstroming, hitte en droogte daarbij helpen.

Groene maatregelen

Vergroenen helpt vaak om de directe omgeving van een woning en ook de woning zelf te verkoelen. Er zijn verschillende groene maatregelen waarmee je een bestaande woning kunt aanpassen aan de toenemende hitte:

  • Groene daken, ook wel natuurdaken, kunnen woningen verkoelen. Hoe verkoelend het effect is, hangt af van twee factoren: wat is de kwaliteit van het groene dak en is het dak geïsoleerd? Een groen dak is een stuk koeler dan een zwart bitumen dak. Daarnaast bieden groene daken ook andere voordelen. De Green Deal heeft een Handreiking natuurdaken uitgebracht, met achtergrondinformatie en uitleg over hoe je zo’n dak aanlegt.
  • Groene gevels werken ook verkoelend voor woningen. Met een tool van Amsterdam Weerproof kun je zelf aan de slag met het aanleggen van zo’n groene gevel. Beplanting aan of tegen de gevel isoleert het gebouw en vermindert daardoor de opwarming ervan. Een overzicht van kennis en mogelijkheden vind je ook in een reader over groene gevels die door verschillende kennisinstituten en het bedrijfsleven is samengesteld.
  • De tuin is een verlengstuk van je woning. In je tuin kun je hitte tegengaan door te vergroenen. Operatie Steenbreek en Samen Klimaatbestendig werken samen met professionals aan stimuleringsacties om de stenen in tuinen zoveel mogelijk te vervangen door groen. Een voorbeeld van zo’n actie is het NK Tegelwippen.

Niet-groene maatregelen

Buitenzonwering is de meest effectieve manier om hitte in gebouwen te beperken. Hieronder lees je meer over buitenzonwering en andere niet-groene maatregelen tegen hitte:

  • Buitenzonwering: zonwering aan de buitenkant van de woning is de meest effectieve manier om hitte te beperken, vooral aan de zonkant. Maar uit een enquête van Groene Huisvesters blijkt dat minder dan 7 procent van de sociale huurwoningen zonwering heeft die is geplaatst door de verhuurder. Het is niet bekend hoeveel woningen in de vrije sector buitenzonwering hebben.
  • Doorluchten met ramen of deuren: je kunt je woning doorluchten door ramen of deuren tegenover elkaar open te zetten. Als de buitentemperatuur lager is dan de temperatuur binnen, vaak in de avond en vroege ochtend, is dat een goede manier om de woning te koelen. Het onderzoek ‘Hitteproef 2019’ van de Hogeschool van Amsterdam laat zien dat doorluchten enkele graden kan schelen. Helaas is het niet voor iedereen even makkelijk om op deze manier te koelen, vanwege angst voor insluipers, tocht of lawaaioverlast.
  • Ventilatoren en airco’s: een ventilator werkt verkoelend als je er dicht bij zit. Maar op de ruimte heeft een ventilator nauwelijks invloed. Je kunt de ruimte wel iets verkoelen met een ventilator als je er een flesje bevroren water voor zet. Een airco werkt wel verkoelend voor de hele ruimte, maar verbruikt veel energie. Daarnaast worden bij de meeste airco’s koelende gassen gebruikt die als ze vrijkomen broeikasgassen zijn. Lees meer over het gebruik van een ventilator of airco op de website van Milieu Centraal. Alternatieven voor de airco vind je op de website van Shirtjesdag. Bekijk ook eens de ideeën van de TU Eindhoven over hoe we ons nu en in de toekomst koel kunnen houden.
  • Witte muren en daken: lichtgekleurde materialen reflecteren zonlicht over het algemeen beter dan donkergekleurde. Dat noemen we het albedo-effect. Door dat effect voelen lichte materialen koeler aan, omdat ze zonnestraling goed reflecteren en daardoor minder warmte absorberen. Let op: witte muren zijn niet altijd een goede oplossing om hitte tegen te gaan! Door de weerkaatsing van witte oppervlakken warmt namelijk wel de directe buitenruimte extra op. Voor een wandelaar of fietser die langs de muur van een wit gebouw komt, werkt het albedo-effect dus nadelig. Vanaf de begane grond zijn witte muren daarom niet altijd de beste keuze, terwijl ze op hoger gelegen etages wél goed werken tegen hitte.