1. Multicriteria-analyse
| Wat is het? | Wie is de gebruiker? | Voorwaarden voor gebruik |
|---|---|---|
| Een multicriteria-analyse (MCA) is een beslissingsanalyse die aan meerdere criteria in de besluitvorming een waarde toekent en aan de hand hiervan beleidsalternatieven rangschikt. | Geschikt voor overheden en private sectoren. | Er zijn weinig voorwaarden voor gebruikers. |
Een multicriteria-analyse is een systematische aanpak om mogelijke beleidsoplossingen voor een bepaald probleem te rangschikken op basis van verschillende criteria en prioriteiten. Stel bijvoorbeeld dat je een gevaarlijk en druk kruispunt wilt oplossen. Dan zijn er verschillende beleidsalternatieven: je legt een rotonde aan, je zorgt voor verkeerslichten, je legt een parallelweg aan, enzovoorts. Welk alternatief het beste is, hangt af van veel verschillende criteria en prioriteiten. Criteria zijn bijvoorbeeld: bodemkwaliteit, investeringskosten, luchtkwaliteit, veiligheid, milieu, inpassing in de ruimtelijke structuur. Criteria spelen een centrale rol in de multicriteria-analyse. Ze drukken de waarde uit die de verschillende alternatieven creëren. Door criteria aan beleidsalternatieven te koppelen, kun je de effecten ervan met elkaar vergelijken. Bij een multicriteria-analyse maak je eerst een overzicht van de beleidsalternatieven en de effecten per alternatief. Deze informatie bewerk je daarna zo dat je de criteria tegen elkaar kunt afwegen. Op basis daarvan kun je de beleidsalternatieven rangschikken. Dat kan door de kwantitatieve of kwalitatieve effecten weer te geven in een evaluatietabel.
| Criteria 1 | Criteria 2 | Criteria 3 | Criteria 4 | |
|---|---|---|---|---|
| Criteria beschrijving | ||||
| Gewicht |
| Alternatieven | Criteria 1 scores | Criteria 2 scores | Criteria 3 scores | Criteria 4 scores | Gewogen sommering |
|---|---|---|---|---|---|
| Optie 1 | |||||
| Optie 2 | |||||
| Optie 3 |
Je kunt deze methode ook gebruiken voor het afwegen van verschillende risico's als er geen afwegingskader is. Dat afwegingskader maak je dan eigenlijk met de multicriteria-analyse.
Hoe gebruik je de methode?
Met de multicriteria-analyse volg je deze stappen:
1. Beschrijf de context
Voordat je de multicriteria-analyse kunt uitvoeren, moet je eerst de context beschrijven. Houd hierbij rekening met de huidige situatie en met belanghebbende partijen.
2. Identificeer de alternatieven
Beschrijf de beleidsalternatieven die je in de multicriteria-analyse tegen elkaar gaat afwegen.
3. Bepaal de criteria
In deze stap bepaal je welke criteria aansluiten bij jouw doelstellingen. Voorbeelden van criteria zijn: draagt het beleidsalternatief bij aan het verbeteren van de bereikbaarheid, kan het bijdragen aan het vestigingsklimaat voor bedrijven, aan het milieu, aan de verkeersveiligheid? Het is belangrijk om met de criteria aan te sluiten bij bestaande criteria die je gebruikt om de prestaties van de vitale functie te meten.
4. Standaardisatie van de criteria
De criteria bestaan vaak uit een combinatie van waarderingen, uitgedrukt in verschillende eenheden. Deze kunnen kwantitatief en/of kwalitatief zijn. Je moet deze ongelijksoortige eenheden op een vergelijkbare schaal weergeven. Dit kan bijvoorbeeld door alle criteria op een schaal tussen 0 en 1 in te delen, waarbij 0 een slechte prestatie en 1 een goede prestatie betekent. Na standaardisatie zijn de criteria dimensieloos: ze zijn vergelijkbaar geworden.
5. Weeg de criteria
Criteria zijn niet altijd even belangrijk. Daarom is het nodig om voor elk criterium vast te stellen hoe belangrijk hij is ten opzichte van de andere criteria. Dat doe je door er een gewicht aan toe te kennen. Zo kun je de effecten van de alternatieven op dit criterium in meer of mindere mate meenemen in de eindrangschikking van de alternatieven. Als voorbeeld: Vind je de impact van de beleidsalternatieven op milieu belangrijker dan de kosten die aan deze beleidsalternatieven verbonden zijn? Dan ken je aan het criterium ‘milieu’ een hoger gewicht toe dan aan ‘kosten’. Het resultaat is dat de beleidsalternatieven die een positieve impact hebben op milieu hoger zullen scoren in de uiteindelijke rangschikking.
6. Rangschik de alternatieven
Nadat je de criteria hebt gestandaardiseerd en aan elk criterium een gewicht hebt toegekend, kun je de beleidsalternatieven rangschikken van het beste naar slechtste alternatief.
7. Voer een gevoeligheidsanalyse uit
Als laatste stap voer je een gevoeligheidsanalyse uit. Hierbij bepaal je hoe de rangschikking van alternatieven varieert wanneer het relatieve belang (het gewicht) van de criteria die in de analyse is gebruikt, wordt gewijzigd. Dit zorgt ervoor dat je de uiteindelijke rangschikking van alternatieven beter kunt interpreteren.
