Hoe zorg je dat groen het juiste effect heeft?

Wil je groen aanleggen om de omgeving te verkoelen? Of om meer bijen en andere insecten aan te trekken? Wat is het doel van je vergroeningsactie? En hoe zorg je ervoor dat het groen dat je aanlegt het juiste effect heeft? Hiervoor is het heel belangrijk om eerst een slim ontwerp te maken. Op deze pagina lees je daar meer over.

Luister je graag podcasts? Luister dan eens naar de podcast ‘Effectief klimaatgroen’ van Green Cities Europe. Deze aflevering gaat over hoe bomen een positieve bijdrage kunnen leveren in de stad, en hoe je de juiste boomkeuzes maakt. Maurice Wubben praat in deze aflevering met Jelle Hiemstra (WUR) en Brenda Swinkels (Van den Berk Boomkwekerijen).

Kijk naar de locatie en de ondergrond

Het is belangrijk om onze steden in te richten met ‘effectief groen’. Dat betekent dat ontwerpers voor elke specifieke locatie de juiste keuzes moeten maken. De bodem en ondergrond zijn daarbij heel belangrijk. Dr. Wiebke Klemm heeft negen ontwerprichtlijnen voor een groene stad gemaakt die landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en andere professionals kunnen gebruiken. Ze adviseert ontwerpers om in inrichtingsplannen ook de ondergrond te tekenen met wortels, afvalcontainers, en leidingen.

Waar is groen nodig voor verkoeling?

Als je een stad wilt verkoelen met groen, is het belangrijk om de juiste locaties voor het groen te kiezen. Het onderzoeksprogramma Hittebestendige Stad van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft drie richtlijnen opgesteld om te bepalen waar groen nodig is:

1. De afstand tot een koele plek vanaf elke woning is kleiner dan 300 meter. Wil je weten of dat in jouw gebied zo is? Bekijk het op de Afstand-tot-koeltekaart in de Klimaateffectatlas.
2. Het percentage schaduw moet minimaal 40% zijn op belangrijke looproutes. Wil je weten waar in jouw gebied nog te weinig schaduw is op loop- fietsroutes? Dan kunnen de kaarten ‘Schaduw op wandel- en fietspaden’ in de Klimaateffectatlas daarbij helpen. Deze kaarten laten zien hoeveel schaduw wandel- en fietspaden hebben en of de schaduw vooral van bomen of van gebouwen komt.
3. Er moet in elke wijk genoeg groen zijn. De HvA geeft per wijktype een percentage. En in het Buurtdashboard in de Klimaateffectatlas kun je bekijken wat het percentage groen in een bepaalde buurt is. Hoe groot is het verschil met de andere buurten in de omgeving? En met het gemiddelde percentage voor dit wijktype?

In het praktijkonderzoek Hitte richtlijnen zijn deze richtlijnen verder uitgewerkt, zodat gemeenten er eenvoudig zelf mee aan de slag kunnen. En op basis van de richtlijnen is voor ontwerpers de Coolkit ontwikkeld.

Welk groen werkt het best tegen hitte?

Ben je op zoek naar groene maatregelen om hitte tegen te gaan? Bekijk dan eens de volgende hulpmiddelen:

• De brochure Effectief Klimaatgroen (2024) van de HvA, Wageningen University & Research en Niek Roozen Landscape. Deze brochure biedt handvatten voor hoe je veel voorkomende wijken in de stad hittebestendiger kunt maken met groen. Hoe kun je groen effectief inzetten om te verkoelen in de fases van ontwerp, aanleg, inrichting en beheer? Voor elke groene maatregel staat er ook bij hoe sterk het verkoelend effect kan zijn op hete dagen.
• De EfFact checker van de HvA toont hoe effectief verschillende hittemaatregelen zijn. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat bomen het meeste effect hebben om hitte tegen te gaan, omdat ze voor schaduw en verdamping zorgen. Tegelijkertijd zijn bomen erg effectief in de bestrijding van wateroverlast. De EfFact checker geeft ook suggesties voor droogte- en hittebestendige bomen. Bomen die in groepen bij elkaar staan, hebben een groter effect dan enkele bomen. Via de EfFact Checker vind je ook informatie over het verkoelend effect van stedelijk oppervlaktewater, groene gevels en groene daken.

Andere tips voor ontwerpers

De Atlas Natuurlijk Kapitaal geeft ook nog de volgende tips over het ontwerp en de aanleg van groen in de stad:

• Breng de uitgangssituatie goed in kaart door te inventariseren en waarderen wat er is. Denk daarbij aan elementen zoals watergangen en oevers, oude bomen, wegbermen, de bodemgesteldheid, hoogteverschillen, waterhuishouding.
• Bij het ontwerp is het belangrijk om bestaande elementen te behouden. In een nieuwe wijk kunnen onderdelen van het oude landschap een plaats krijgen door bijvoorbeeld oude sloten te laten liggen en oude bomen te laten staan. Speciale aandacht verdienen plekken waar de oorspronkelijke bodem nog aanwezig is, zoals parken.
• Maak zoveel mogelijk gebruik van de verschillende ecosysteemdiensten die groen kan leveren, zoals recreatie, verkoeling, voedsel en bestuiving, en het reinigend vermogen van bodem, water en lucht.
• Groene plannen slagen sneller als je er burgers bij betrekt.