Docent voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs is het belangrijk om aandacht te besteden aan de thema’s klimaatverandering en klimaatadaptatie. Op deze pagina staan verschillende websites waar je als docent inspiratie en lesmateriaal op kunt vinden. Ook vind je hier educatieve spellen, video’s en tools waarmee je samen met leerlingen zelf aan de slag kunt. Mis je een handige website of link in dit overzicht? Laat het ons weten, dan voegen we die toe!

Ben je op zoek naar een excursie? Ga dan naar de website watereducatie.nl. Hier kun je filteren op leeftijd en thema.

Lesmateriaal

Ben je op zoek naar lesmateriaal of zoek je inspiratie voor je eigen lessen? Hieronder vind je een aantal websites met lesmateriaal. Ook geven we wat specifieke tips voor lessen over klimaatadaptatie.

Watereducatie.nl

Op de website watereducatie.nl staat veel informatie voor docenten in het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs. Je vindt er een overzicht van lesmateriaal over het thema water, maar ook filmpjes, websites en games, en ideeën voor excursies. Mooi aan de website is ook het filtersysteem waardoor je snel terechtkomt bij het materiaal dat je zoekt. Je kunt filteren op groep, maar bijvoorbeeld ook op thema, soort materiaal en titel.

Summer in the City

De lesmodule ‘Summer in the City’ van Wageningen Pre-University is bedoeld voor leerlingen van 5 en 6 vwo met een profiel Natuur en Techniek (NT) of Natuur en Gezondheid (NG). De module geeft de leerlingen inzicht in klimaat- en weersverschijnselen op kleine schaal. Waarom is de ene plek bijvoorbeeld een stuk warmer dan de andere? In deze module laat je de leerlingen kijken hoe een stad zo ontworpen kan worden dat er geen klimaatproblemen op kleine schaal ontstaan. Ze leren daarbij over lokale weersverschijnselen en luchtkwaliteit. Belangrijke thema’s hierbij zijn straling, warmtetransport, verdamping en de gaswetten. De leerlingen krijgen ook fysische praktijkopdrachten en gaan aan de slag met data-analyse. En ze werken aan een eindopdracht, waarin ze verantwoordelijk zijn voor een stukje klimaatbeleid binnen de stad. Om toegang te krijgen tot de lesmodule, moet de school lid zijn van Vereniging NLT.

Inspiratiekaarten over klimaatadaptatie

Sinds 31 maart 2022 kunnen docenten in het voortgezet onderwijs gebruikmaken van de online Inspiratiekaarten over klimaatadaptatie. Deze kaarten bieden inspiratie en geven handvatten om in bestaande lessen met het onderwerp klimaatadaptatie aan de slag te gaan. De kaarten geven een uitgebreid overzicht van actualiteiten, bronnen, lesideeën en interessante artikelen op internet. Er zijn vier Inspiratiekaarten: wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen. Op elke kaart staan lesideeën voor de vakken Aardrijkskunde, Maatschappijleer, Biologie, Nederlands/Engels, Natuurkunde/Scheikunde/Wiskunde en Kunst.

De Klimaatbrigade en Climate Challenge

Op de Belgische website klimaatbrigade.be vind je allerlei inspiratie voor lessen aan leerlingen tussen de 10 en 15 jaar. Je vindt hier video’s, oefeningen, spelletjes en experimenten met als thema’s klimaatverandering en de gevolgen ervan. Geef je les aan leerlingen tussen de 15 en 18 jaar? Dan kan de website climatechallenge.be inspiratie bieden.

Ander lesmateriaal

Via watereducatie.nl kun je ook ander lesmateriaal vinden. Zo is er voor de onderbouw de digitale lesmodule Waterwise over veilig, voldoende en schoon water. Een ander voorbeeld is de GLOBE Watermodule die je kunt gebruiken voor biologie, scheikunde of als onderzoeksproject op het Technasium. Je kunt kiezen uit één, twee of meerdere lessen. Je kunt dit onderzoek ook goed combineren met onderzoek naar de biologische waterkwaliteit aan de hand van de Nationale Waterdiertjestelling. En voor lessen begrijpend lezen kun je de les Het klimaat verandert: en nu? inzetten. Deze les van Nieuwsbegrip gaat over de gevolgen van klimaatverandering en wat je er zelf aan kunt doen. Nieuwsbegrip is een online platform voor begrijpend lezen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. De methode maakt veel gebruik van de actualiteit.

Educatieve spellen

Voor het voortgezet onderwijs bestaan er verschillende spellen over klimaatadaptatie. Een paar tips:

  • Je kunt een gastles en game over de waterschapsverkiezingen aanvragen.
  • Met de app #tothier kun je bij leerlingen de bewustwording over eventuele overstromingen vergroten: door middel van Augmented Reality laat de app zien hoe hoog het water in je eigen klas of huiskamer komt te staan bij een dijkdoorbraak.
  • Je kunt met leerlingen het spel Waterwolven spelen. Tijdens dit spel ervaren leerlingen dat een eerlijke verdeling van water niet makkelijk is. Het spel werkt met rollen: brave boeren en burgers aan de ene kant en waterwolven aan de andere kant. Het spel is onderdeel van een driedelige les, waarin eerst klassikaal besproken wordt wat droogte is en hoe waterschaarste kan ontstaan. De les is bedoeld voor de onderbouw, maar het spel kan ook gespeeld worden in de bovenbouw.
  • Om leerlingen bewust te maken van de risico's van een overstroming kun je het zolderspel Ons water spelen. Dit spel is vooral geschikt voor de onderbouw.
  • Ook interessant voor de onderbouw is de website Topografie van Nederland. Hier vind je verschillende spellen over de wateren van Nederland, polders en Deltawerken, en kun je quizjes doen met vragen over water, klimaatverandering en milieu.

Game over waterschappen

Om leerlingen bekend te maken met de waterschappen, hebben de waterschappen samen met ProDemos de democratiegame ontwikkeld. In dit interactieve spel leren de leerlingen waar een waterschap besluiten over moet nemen. Ze spelen dan zelf een waterschapsbestuur. Je kunt de game zelf in je klas spelen of je kunt hiervoor een gastdocent van de waterschappen uitnodigen. Aanmelden kan via het landelijk formulier van de Unie van Waterschappen.

Boek een gastles

Via de website van Watereducatie kun je een gastspreker boeken die les komt geven over een bepaald wateronderwerp. Een gastles biedt leerlingen iets extra’s. Een gastspreker vertelt vanuit zijn of haar praktijkervaring en kan bijvoorbeeld laten zien hoe bepaalde lesstof in de praktijk wordt toegepast. Bijna alle gastsprekers op watereducatie.nl hebben een didactische training gevolgd. Meer informatie over hoe je een gastles boekt, vind je op de pagina Gastlessen van Watereducatie.

Video’s

Op de website watereducatie.nl vind je verschillende video’s voor het voortgezet onderwijs over het thema water. Ben je bezig met lessen over hoe we Nederland beschermen tegen overstromingen vanuit de zee? Dan kun je bijvoorbeeld de korte video van RTL Nieuws of de video De strijd van Nederland tegen het water laten zien. Ben je docent Aardrijkskunde en houd je een les over hoe we onszelf beschermen tegen hoogwater van de rivieren in Nederland? Dan biedt de video Waterbeheersing van rivieren in Nederland van Schooltv verdieping. Deze video duurt ongeveer een kwartier en is geschikt voor de bovenbouw. Ook de video over de Zandmotor kan interessant zijn om te laten zien tijdens een les Aardrijkskunde, in de onder- en bovenbouw.

Informatieve websites voor scholieren

Middelbare scholieren die zich willen verdiepen in klimaatadaptatie kunnen gebruikmaken van dit kennisportaal. Ook kunnen zij bijvoorbeeld terecht op de volgende websites:

Aan de slag met echte tools

Wil je met leerlingen aan de slag met ‘echte’ klimaatadaptatietools, zoals de Klimaateffectatlas? Hieronder een greep uit online tools die je in je lessen kunt gebruiken.

Klimaateffectatlas

Ken je de Klimaateffectatlas? Met deze atlas kun je leerlingen laten uitzoeken wat de gevolgen van klimaatverandering kunnen zijn voor hun eigen gebied. Ligt de school bijvoorbeeld in een gebied waar de kans op schade aan funderingen groot is door bodemdaling? Dan kun je leerlingen laten uitzoeken hoe hoog de kans op funderingsschade in 2050 is in hun eigen buurt. En met de kaart ‘Warme nachten’ kunnen ze bijvoorbeeld bekijken hoe het aantal warme nachten door klimaatverandering toeneemt. De atlas is gebaseerd op landelijke gegevens en geeft een eerste beeld van de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland. De bijbehorende kaartverhalen leggen uit waar de kaarten over gaan en hoe je ze kunt gebruiken.

Andere websites met kaarten

De kaartviewer van het KNMI is ook een leuke tool om te gebruiken, bijvoorbeeld in lessen aardrijkskunde. Deze kaartviewer toont kaarten, grafieken en tabellen voor het klimaat van nu in Nederland. Kaarten over klimaatverandering en klimaatadaptatie kun je ook vinden op de (Engelstalige) website van ArcGIS StoryMaps. Net als bij de Klimaateffectatlas word je hier via kaartverhalen meegenomen langs verschillende kaarten. Een andere interessante website is de Atlas Leefomgeving. Hier staan net als in de Klimaateffectatlas kaarten die gaan over klimaatverandering en de gevolgen daarvan op de leefomgeving. Maar je vindt er ook allerlei andere kaarten, zoals kaarten over prettig wonen, luchtkwaliteit en geluid in de omgeving. Een leuke mogelijkheid op Atlas Leefomgeving is Check je plek: daarmee kun je door je adres in te vullen in één oogopslag zien hoe je eigen leefomgeving scoort. Ook op overstroomik.nl kun je je adres invullen: daar zie je hoe hoog het water in je buurt komt bij een overstroming.

NAS-adaptatietool

Wil je leerlingen bewust maken van de gevolgen van klimaatverandering voor een bepaalde sector of een specifiek werkveld? Dan is de NAS-adaptatietool een leuke tool om te gebruiken. Met deze tool kun je bollenschema’s maken die laten zien wat de gevolgen zijn van de toenemende hitte, droogte, wateroverlast en zeespiegelstijging voor verschillende sectoren. Handig daarbij is dat je zelf kunt selecteren welke klimaattrends en welke sectoren je wilt visualiseren. Je kunt ook gebruikmaken van de bestaande bollenschema’s voor verschillende sectoren. Je kunt bijvoorbeeld de klas indelen in groepen die allemaal een andere sector vertegenwoordigen en die samen één budget hebben om aan klimaatadaptatie te besteden. Elk groepje maakt bijvoorbeeld een lijstje met de belangrijkste gevolgen van klimaatverandering voor de eigen sector en wat er nodig is om die gevolgen te verminderen. Daarna kun je de groepjes met elkaar in gesprek laten gaan.

Groenblauwe Netwerken

Hebben leerlingen met behulp van de Klimaateffectatlas inzicht gekregen in de gevolgen van klimaatverandering voor hun eigen gebied? Of zijn ze er met de NAS-adaptatietool achter gekomen welke gevolgen ze als eerste willen aanpakken? Dan kun je ze laten uitzoeken welke maatregelen geschikt zijn om die gevolgen tegen te gaan. Daarvoor kunnen ze gebruikmaken van de maatregelenbank op de website Groenblauwe Netwerken. Met filters kunnen ze zoeken naar een maatregel die geschikt is voor hun eigen situatie. Je kunt filteren op doel, bijvoorbeeld ‘beperken van hitte’. Maar ook op schaal, dichtheid, kosten, bodem, ondergrond, ligging en bouwsoort. Je kunt leerlingen bijvoorbeeld laten zoeken naar kostenbesparende maatregelen om hittestress tegen te gaan in hun eigen huis.

Klimaatschadeschatter

Wil je leerlingen een inschatting laten maken van de schadekosten door klimaatverandering, bijvoorbeeld voor een les economie? Dan kun je gebruikmaken van de Klimaatschadeschatter. Deze tool geeft per gemeente een inschatting van de schadekosten door klimaatverandering. Je kunt bekijken wat de klimaatschade is als gevolg van wateroverlast, hitte, droogte en overstroming. Ook vind je hier van de verschillende soorten schade een factsheet met informatie over hoe de schade berekend is.

Leren voor morgen

De website Leren voor Morgen heeft als doel om duurzaam denken en doen een centrale plek te geven in het onderwijs. Deze website is van de Coöperatie Leren voor Morgen, die bestaat uit een groep samenwerkende organisaties. Zij willen duurzaamheid ‘verankeren in het DNA van het onderwijs’ en doen dat met ‘The Whole School Approach’. Deze benadering ondersteunt scholen om onderwijs voor een duurzame toekomst vorm te geven, samen met alle betrokkenen in en rond de school. Op de website staan projecten, evenementen en nieuwsberichten die allemaal gaan over duurzaamheid. Je vindt hier bijvoorbeeld informatie over de Dag van de Duurzaamheid en de Week van het Economieonderwijs.

Delen