Zoutgehalte

Het zoutgehalte van een watersysteem bepaalt welke waterplanten en -dieren erin voorkomen. Als de hoeveelheid zout in oppervlaktewater toeneemt, ontstaat er verzilting. Voor natuur, landbouw, industrie en drinkwaterbedrijven kan verzilting een probleem zijn. Soms is het voor boeren dan zelfs nodig om over te stappen op een andere teelt. Hieronder lees je meer over de verschillende stuurvariabelen die invloed hebben op het zoutgehalte van een watersysteem. En in de tabel onderaan de pagina kun je zien wat de effecten van klimaatverandering kunnen zijn op de verschillende stuurvariabelen.

Afbeelding indicator zoutgehalte
Printscreen uit het kennisdocument. Door het kennisdocument (pdf, 13 MB) te downloaden heb je toegang tot de interactieve pagina's.

Door klimaatverandering neemt verzilting vooral toe in gebieden aan de kust. Dat komt onder andere door de stijgende zeespiegel en dalende bodem. Daardoor stroomt er steeds meer zoute kwel het zoetwatersysteem in. Ook droogte en hitte kunnen verzilting van het oppervlaktewater veroorzaken. Zo laten we in droge periodes weleens gebiedsvreemd water in vanuit de grote rivieren, terwijl het zoutgehalte daarvan soms erg hoog is. Daarnaast verdampt er meer water in warme periodes, waardoor het zoutgehalte van het water nog verder stijgt.

Invloed van stuurvariabelen op het zoutgehalte

De belangrijkste stuurvariabelen die invloed kunnen hebben op het zoutgehalte zijn:

Zouttong

Door indringing van zeewater via de grote rivieren kan in het kustgebied van Nederland het grond- en oppervlaktewater verzilten. Er ontstaat dan een zouttong, waarbij het zoute water onder het zoete water schuift. Of er ergens een zouttong kan ontstaan, hangt af van de rivierafvoer en de zeewaterstand. de Bij lage rivierafvoeren komt het zoute water verder landinwaarts. Als oppervlaktewater zouter wordt, heeft dat direct effect op de leefomstandigheden van dieren en planten. Is er zoetwater beschikbaar tot 0 - 5 meter beneden het maaiveld, dan is het watersysteem zeer kwetsbaar voor het ontstaan van een zouttong. Is er zoetwater beschikbaar tot 5 - 10 meter beneden het maaiveld, dan is het watersysteem er kwetsbaar voor. Het watersysteem is niet kwetsbaar voor het ontstaan van een zouttong als er zoetwater beschikbaar is tot meer dan 10 meter beneden het maaiveld.

Inlaat oppervlaktewater

Als er zoet oppervlaktewater wordt ingelaten, wordt zoutwater van een zouttong of brakke kwel verdund. Daarmee gaat de inlaat van zoet water verzilting tegen. De inlaat van zoet water heeft dus een positief effect op het zoutgehalte van een waterysteem.

Kwel

In de laag gelegen delen van Nederland komt vaak brak grondwater aan het oppervlak. Dit heet ook wel brakke kwel. De kwel komt via de bodem in het oppervlaktewater terecht. Als oppervlaktewater zouter wordt, heeft dat direct effect op de leefomstandigheden van planten en dieren. Als er per dag minder dan 0,5 mm brakke kwel het oppervlaktewater in stroomt, is het watersysteem niet kwetsbaar.

Hoe kwetsbaar een watersysteem is voor deze verschillende stuurvariabelen hangt onder andere af van waar het voor wordt gebruikt. Wordt het gebruikt om in te zwemmen, als koelwater, drinkwater en of irrigatie? Elke functie heeft weer andere grenswaarden. In de tool Stedelijke Waterkwaliteit, Klimaat en Adaptatie (SWKA) kun je voor verschillende functies zien wat de grenswaarden zijn voor de verschillende stuurvariabelen die hierboven genoemd zijn.

Effect van klimaatverandering op de stuurvariabelen

In de tabel hieronder kun je zien welke invloed klimaatverandering heeft op de verschillende stuurvariabelen die samen bepalen hoe voedselrijk een watersysteem is. In de tabel zie je bijvoorbeeld dat de stijgende wateroverlast zorgt voor meer riooloverstorten, wat een negatief effect is. Tegelijk zie je dat de toenemende droogte zorgt voor minder riooloverstorten, wat een positief effect is. Ga voor meer informatie naar het Excelbestand Gebruiksfuncties Watertypen (xlsx, 499 kB). De tabel hieronder is afgeleid van een tabel uit dit bestand. Ga hiervoor naar het tabblad ‘Effecten klimaatverandering’, deel C.

EFFECT VAN KLIMAATVERANDERING OP DE STUURVARIABELEN
Stuurvariabele Hitte Water-overlast Droogte Water-veiligheid
Zouttong Toename, negatief Toename, negatief
Inlaat oppervlakte-water Toename, negatief Afname, negatief Afname, negatief
Kwel Toename, negatief Afname, positief Toename, negatief